Waarom beginnen met onderzoeksjournalistiek? Deel 1: je wordt er rijk van
Nieuws | OnderzoeksjournalistiekIn een korte serie zet coördinator journalistieke verdieping Steffan Konings uiteen wat je er als nieuwsorganisatie aan hebt om te beginnen met onderzoeksjournalistiek. In het eerste deel legt hij uit hoe onderzoeksjournalistiek geld oplevert.
De afgelopen jaren heb ik met veel genoegen, en soms ook frustratie, journalisten en chefs van nieuwsorganisaties begeleid bij de stap naar het brengen van onderzoeksjournalistiek. Genoegen omdat ik merkte dat mensen vaak in alle lagen van de organisatie voelen dat onderzoeksjournalistiek een schitterend vak is. Iets dat de kern van de journalistiek raakt. Iets waartoe ze op aard zijn. Journalisten ervaren het over het algemeen als een verademing dat ze eindelijk de tijd te krijgen om dieper te graven. En het genoegen zat er voor mij ook in dat het fantastische verhalen oplevert, verhalen in het publiek belang die anders nooit gemaakt zouden worden.
Gemiste kans
Maar er was ook frustratie, omdat de middelen vaak beperkt zijn, en omdat kwantiteit vaak voorrang krijgt boven kwaliteit. En als er dan gekozen wordt voor onderzoeksjournalistiek, dan worden de effecten en de impact daarvan niet of nauwelijks gemeten. Dat is een gemiste kans. Redacties doen aan onderzoeksjournalistiek omdat ze erin geloven, en dat is te prijzen, maar ook kwetsbaar. Want wat gebeurt er als er mensen aan de knoppen gaan draaien die er minder in geloven?
Deze artikelenreeks is een poging om een ander verhaal te vertellen. Een verhaal dat laat zien dat onderzoeksjournalistiek weliswaar extra inspanning en geld kost, maar minstens zo veel oplevert. Gechargeerd: dat je er rijk, slim en beroemd van wordt én de democratie mee redt. Iedere nieuwsorganisatie, groot of klein, welvarend of minder welvarend, kan de diepte in, stap voor stap. Daarmee blijf je relevant in de toekomst, herwin je het vertrouwen van lezers, en vertel je aan wie het maar horen wil wat de toegevoegde waarde is van journalistiek voor de maatschappij.
Hoe het geld kan opleveren
Onderzoeksjournalistiek wordt vaak gezien als duur. Vergeleken met het korte nieuws is het dat ook, want er gaat veel tijd in zitten. Op korte termijn levert het bovendien bar weinig op. Met onderzoeksjournalistiek verkoop je geen advertenties. Sterker nog, soms kost het adverteerders die afhaken.
Maar op de lange termijn is het mogelijk om daadwerkelijk geld te verdienen met verdiepende verhalen. Media die zich volledig toeleggen op onderzoek en andere vormen van verdieping, zoals De Correspondent en Follow The Money, hebben inmiddels laten zien dat mensen bereid zijn om hier de portemonnee voor te trekken. Maar ook nieuwsmedia die verdienen aan abonnees zien in hun gebruikersdata dat verdieping loont en zetten hier strategisch op in. Ze moeten ook wel, nu nieuws overal gratis beschikbaar is. Ze moeten waarde creëren voor hun gebruikers. Voor die nieuwsmedia is onderzoeksjournalistiek onderdeel van een mix die mensen overtuigt om abonnee te worden en te blijven.
Het loont om mensen tijd te geven voor onderzoeksjournalistiek, als je kijkt naar conversie maar ook het aanzien en karakter van onze titels
Evert van Dijk, hoofdredacteur Dagblad van het Noorden
Evert van Dijk weet er alles van. Hij is hoofdredacteur van Dagblad van het Noorden en directeur van Mediahuis Noord. Een van de eerste dingen die hij als hoofdredacteur deed, was ruimte maken voor een nieuwe onderzoeksgroep. ‘Ik geloof dat het waardevol is en dat het onze titel smoel geeft. Het kost misschien iets, maar ik geloof dat ieder nieuwsmedium het kan betalen. Het is alleen een kwestie van een kiezen, want als je kiest voor onderzoeksjournalistiek, kun je minder andere dingen doen.’
In 2021 startte de krant samen met de Leeuwarder Courant een nieuwe onderzoeksgroep. Die telt inmiddels acht journalisten. ‘Onderzoeksjournalisten worden aan regioverslaggevers gekoppeld. Samen komen zij tot onderzoeken met een kleine o, middelgrote o en grote o,’ zo omschrijft van Dijk de verschillende mate van verdieping die zijn redactie opzoekt. ‘Dat zijn dus diepgravende onderzoeken maar ook kortere projecten en follow-ups van het nieuws.’
Opbrengst
In hoeverre trekken die verhalen de lezer? Leiden ze ertoe dat mensen een abonnement nemen op de krant? Van Dijk heeft niet direct cijfers paraat van de ‘opbrengst’ van de verhalen die de onderzoeksgroep maakt. De krant meet wel het succes van verhalen, maar niet per se per deelredactie. Maar hij is nieuwsgierig en dook op verzoek in de gebruikersdata van de verhalen van de onderzoeksgroep tussen januari 2023 tot augustus 2024.
In die periode heeft de redactie 393 verhalen gemaakt. Het onderzoeksteam heeft daarmee 149 conversies in de wacht gesleept (abonnementen binnengehaald, red.). Een conversieratio van 37,9 procent. Van Dijk: ‘Kijkend naar alle verhalen die we in die periode bij DVHN hebben gepubliceerd, dan geldt dat we over 39618 verhalen 2328 conversies hadden. Dat is 5,9 procent.’
Conversieknaller
Het valt Van Dijk lang niet tegen als hij het zo opgesomd ziet. Later deelt hij een interne nieuwsbrief die op de redactie is verspreid. ‘Kijk, een conversieknaller. Van de onderzoeksredactie!’ Dit verhaal trok enorm veel lezers, werd goed gelezen en leidde tot het hoogste aantal conversies bij Dagblad van het Noorden dit jaar.’
Dagblad van het Noorden had eerder ook al een onderzoeksredactie. Die won zelfs een Tegel, maar implodeerde in de jaren daarna. Maken de data die Van Dijk nu deelt de huidige onderzoeksgroep tot een blijvertje? ‘Die groep staat überhaupt niet onder druk op dit moment. Want we staan ervoor en geloven dat onderzoeksjournalistiek essentieel is voor onze titel. Het loont om mensen tijd te geven, als je kijkt naar conversie maar ook het aanzien en karakter van onze titels.’ Wat als de leiding wisselt? Is het niet juist belangrijk om dit soort cijfers breeduit te delen? ‘Wellicht dat een volgende hoofdredacteur nog wel veel meer gelooft in onderzoeksjournalistiek. Maar ik snap wat je bedoelt. Ik ga deze cijfers zeker meer delen.’
Programma Ruimte voor Onderzoeksjournalistiek
Enthousiast geworden na het lezen van dit artikel? Ga zelf aan de slag met onderzoeksjournalistiek bij het subsidieprogramma ‘Ruimte voor onderzoeksjournalistiek’. Het is tot en met 25 oktober mogelijk om een aanvraag te doen.
