Waarom een strandfoto bij een artikel over een hittegolf geen goed idee is

De kranten stonden de afgelopen weken vol met berichten over hittegolven, vaak met een gealarmeerde ondertoon. Gek genoeg bevatten zulke artikelen voornamelijk foto’s van vrolijke strandgangers of kinderen met waterpret. Dat ontdekten wetenschappers van de Universiteit van Exeter. Door die foto’s ‘vergeten’ we het snel veranderende klimaat en de gevaren van hittegolven voor kwetsbare groepen.

‘Het is nog lang niet voorbij: ook na hittegolf blijft het heerlijk zomerweer’ kopte de Telegraaf. En RTLnieuws schreef: ‘De eerste hittegolf van het jaar lijkt eraan te komen: vanaf dinsdag’. Boven beide artikelen prijken afbeeldingen van tevreden, zomers geklede mensen die verkoeling op het strand zoeken. Niets mis mee toch?

Wel als het aan de wetenschappers van de universiteit van Exeter ligt. Door zulke vrolijke zomerfoto’s worden de (soms onzichtbare) gevaren van hittegolven vergeten. Zij ontdekten dat ruim een derde van de artikelen over hittegolven en klimaatverandering vergezeld gaat van een afbeelding van spelende kinderen in het water of ontspannen strandgangers. De gevaren van extreme hitte voor ouderen en kwetsbare groepen en het veranderende klimaat blijven zo onderbelicht.

Dor landschap of waterpret?

De wetenschappers analyseerden de berichtgeving over hittegolven en klimaatverandering van de vijf meest bezochte nieuwssites in Nederland, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk tijdens de hittegolven van 2019. Ze verdeelden de afbeeldingen bij de artikelen in een aantal categorieën, zoals ‘foto’s van de zon’, ‘dorre landschappen’, ‘vrijetijdsactiviteiten in de zon’ of soms meerdere categorieën tegelijkertijd. Daarnaast bepaalden ze per foto of deze een positieve of negatieve lading had.

Fun in the sun

Wat bleek? Van alle artikelen over hittegolven en klimaatverandering tijdens de hittegolven van 2019 gebruikten Nederlandse en Britse kranten het vaakst foto’s uit de categorie ‘vrijetijdsactiviteiten in de zon’ (51 procent en 48 procent). Het overgrote deel van deze foto’s had een positieve lading, zoals vrolijk zwemmende mensen of kinderen die in de lucht springen van plezier. Op de achtergrond van deze foto’s staat vrijwel altijd een strakblauwe lucht, het strand of de zee. Duitsland (28 procent) en Frankrijk (38 procent) deden dat iets minder.

In deze landen kozen de kranten bij artikelen over hittegolven en klimaatverandering het vaakst voor foto’s van ‘hitte’ (Duitsland 68 procent, Frankrijk 46 procent). Meestal ‘negatieve’ foto’s van zonnestralen met felle oranje en rode kleuren of thermometers met ongewoon hoge temperaturen. Volgens de onderzoekers maken zulke afbeeldingen lezers meer bewust van de gevaren van hittegolven, maar één belangrijk element ontbrak: mensen. Hierdoor lijkt het gevaar voor (kwetsbare) mensen nog steeds minimaal, om nog maar te zwijgen over de gevaren voor dieren en de natuur.

Belang van afbeeldingen

Nu hittegolven door het veranderende klimaat steeds vaker voorkomen ¬– met alle gevaren voor ouderen, jonge kinderen en mensen met medische condities van dien – is het tijd om hier op een andere manier over te communiceren, menen de wetenschappers. Ze wijzen op eerder onderzoek waaruit blijkt dat chronisch zieke en/of oudere mensen (die serieus gevaar lopen bij hittegolven) zichzelf niet als risicogevallen beschouwen bij extreme hitte.

Hittegolven moeten niet meer verbeeld worden als gezellig vakantieperiodes, maar als een oncomfortabele, nieuwe realiteit, stellen de wetenschappers. Maar hoe doe je dat zonder de lezer te veel angst aan te jagen?

Toekomstscenario’s

De onderzoekers dragen het Algemeen Dagblad aan als lichtend voorbeeld voor andere media. Als enige krant plaatsten zij regelmatig foto’s die oplossingen en mogelijke toekomstscenario’s lieten zien. Bijvoorbeeld van een familie die in een woonkamer met vermoeide gezichten voor de ventilator zit. Precies die realistische weergave van de dagelijkse omgang met de hitte hebben we volgens de onderzoekers nodig om ons aan ons veranderde weersklimaat aan te passen. Want we kunnen niet eeuwig de hitte blijven ontvluchten in de stadsfontein of op het strand.

Foto: Leo Rivas (Unsplash)