Eindevaluatie Pilot Professionalisering Lokale Publieke Mediadiensten
Lokale journalistiek is onmisbaar voor een weerbare democratie. Tegelijkertijd is lokale journalistiek al langere tijd kwetsbaar. Daarom werd eind 2019 de Pilot Professionalisering Lokale Omroepen in het leven geroepen. 26 lokale omroepen, in 20 projecten, kregen twee jaar lang de kans om zich met extra middelen te professionaliseren. SVDJ volgde nauwgezet de vorderingen van deelnemende projecten en bood hen begeleiding.
Na twee jaar is de pilot afgerond en heeft SVDJ de bijbehorende eindevaluatie geschreven. Hierin komen alle aspecten van journalistieke professionalisering aan bod, waarmee handvatten geboden wordt voor nieuw beleid op het gebied van lokale journalistiek. Er is gekeken naar de organisatievorm en de werkwijze, de kwaliteit van het aanbod, de bereikcijfers en de financiële positie van lokale omroepen.
Aanvullende quickscans
De ervaringen uit de pilot zijn in het rapport aangevuld met een tweetal quickscans: één naar de financiering van omroepen en één naar de wijze waarop zij invulling geven aan hun journalistieke ambities. Deze quickscans zijn uitgevoerd onder een speciaal voor dit doel samengestelde groep van 56 lokale omroepen in Nederland. Hiermee kon een completer beeld geschetst worden van de situatie van lokale omroepen. Mede op basis van de inzichten uit de quickscans komt SVDJ met aanbevelingen om de lokale journalistiek in algemeenheid te professionaliseren.
Professionalisering van lokale journalistiek
Laten we vooropstellen: de lokale journalistiek moet worden geprofessionaliseerd, niet alleen de lokale omroep. Landelijk en regionaal kennen we een gezonde infrastructuur van publieke en private partijen, die elkaar scherp houden en aanvullen. Ook lokaal dient deze pluriformiteit te worden geborgd. Huis-aan-huiskranten en zelfstandige nieuwssites spelen een belangrijke rol in de lokale informatievoorziening. Deze nieuwsorganisaties doen qua journalistieke ambitie niet onder voor lokale omroepen en zijn net zo geschikt voor professionele lokale journalistiek. Terwijl ook daar de uitdagingen groot zijn. Maak ook publiek beleid voor het private deel van de sector.
Er bestaat geen one-size-fits-all oplossing om lokale journalistiek te professionaliseren
Verder komt SVDJ in algemene zin tot de conclusie dat er geen one-size-fits-all-oplossing bestaat om de lokale journalistiek te professionaliseren. In plaats daarvan zou er sprake moeten zijn van een modulaire aanpak. Deze kan uitkomst bieden voor de unieke situatie per gemeente, zonder afbreuk te doen aan helder, uitvoerbaar en duurzaam beleid. Voor elk van deze modules dient te worden gezocht naar de meest voor de hand liggende financier, gelet op diens rol als stakeholder en de mate van onafhankelijkheid.
Aanbevelingen en randvoorwaarden
Om professionalisering tot een succes te maken, moet allereerst aan twee randvoorwaarden worden voldaan:
- Leg het brengen van lokaal nieuws vast als publieke taak voor lokale omroepen in de Mediawet;
- Expliciteer in de Mediawet de platformverplichting voor lokale omroepen en laat deze meebewegen met de stand van de hedendaagse informatietechnologie.
Vervolgens is het zaak om de eerste module vorm te geven, die vanuit het Rijk gefinancierd kan worden:
- Geef prioriteit aan het bouwen van een solide journalistieke basis. Een journalistiek professionele organisaties wordt gekenmerkt door:
- Een bezetting van 3 fte, waarvan er minstens één vervuld wordt door een nieuwscoördinator (hoofd- of eindredacteur of anderszins);
- Reflectie vooraf en tijdens het professionaliseringsproces;
- Kennis en ervaring met werkgeverschap/opdrachtgeverschap.
Als er sprake is van een professionele journalistieke basis, kan geïnvesteerd worden in de tweede module:
- Overtuig gemeenten en provincies van de noodzaak extra middelen bij te dragen aan journalistieke verbreding. Hierbij moet worden geborgd dat:
- Journalistieke verbredingstrajecten die breed gedragen worden binnen een organisatie;
- De benodigde fte voor verbreding boven op de 3fte van de professionele basis komen;
- Organisaties realistische doelen stellen op het gebied van aanbod en bereik, die aan de hand van monitoring en ‘best practices’ van anderen kunnen worden verbeterd.
Indien de verbreding op orde is, kunnen organisaties zich richten op de laatste module:
- Beleg journalistieke verdieping, gericht op adequate controle van de macht, bij onafhankelijke fondsen. Deze fondsen beschikken reeds over bestaande regelingen en programma’s op het gebied van journalistieke verdieping of kunnen deze desgewenst ontwikkelen.
Tot slot veronderstelt deze modulaire aanpak een niveau van samenwerking in de sector, dat desalniettemin expliciet benoemd en aanbevolen moet worden:
- Geef bij nadere uitwerking van een modulair programma, een duidelijke rol aan ervaringsdeskundigen vanuit de NLPO, RPO en NOS. Dit is niet alleen belangrijk om de nodige kennis en expertise ten volste te benutten. Deze partijen bieden ook verschillende manieren om in samenwerking te komen tot de benodigde professionele journalistieke basis.
Dit zijn aanbevelingen die we in het rapport van ‘Stoom naar Stroom’ hebben aangeboden aan de Staatssecretaris Cultuur en Media Gunay Uslu. Het hele rapport lezen? Download deze hier.
Aan de eindevaluatie hebben meegewerkt: Quint Kik (onderzoekscoördinator SVDJ), Jos Timmers (projectmedewerker SVDJ), Piet Bakker (zelfstandig onderzoeker) en Jesse Beentjes (voormalig projectleider Pilot Lokale Omroepen SVDJ).
