Nieuwe lokale onderzoeksredactie in Gouda wil de gemeenschap versterken

Een onopvallende portiekflat aan het kanaal. Geen naambord, geen bel. Niet bepaald een uitnodigende entree voor een redactie, maar hier zit het kantoor van Stichting Lokale Verbinding, de onderzoeksredactie van Gouda FM en magazine deGouda. ‘Dit is de bel,’ grapt hoofdredacteur Garro Wiersema terwijl hij met de brievenbus kleppert, nadat hij na een telefoontje opendeed.
We lopen naar de overkant, naar de chocoladefabriek. In deze bedrijvige ontmoetingsplek, waar onder andere de Goudse bibliotheek, een café en verschillende werkruimtes zijn ondergebracht, zit de studio van GoudaFM. Een soort glazen kooi, letterlijk transparant. Een groter contrast met de redactieruimte in de flat is bijna niet voor te stellen.

Van 17 tot 82

Wat zeven jaar geleden begon als een particulier radiostation, opgericht tijdens Wiersema’s sabbatical, is inmiddels uitgegroeid tot Print Media Nederland, uitgever van maandblad deGouda, een nieuwswebsite, radiostation GoudaFM en een reclamebureau. Allemaal bestierd door voormalig projectmanager Wiersema, die een hechte, gemêleerde groep van vrijwilligers, freelancers en een paar vaste krachten aanstuurt. Niet allemaal journalisten, maar ook reclamemakers, techneuten en radioliefhebbers. De jongste redacteur is 17, de oudste 82. Het bedrijf ontwikkelde zich met vallen en opstaan. In 2017 ging de boel nog failliet, maar na een doorstart schrijft het nu zwarte cijfers.

Je bent kwetsbaar, want je schrijft soms over bedrijven of instellingen die je als adverteerders nodig hebt

Sinds begin dit jaar is er, met subsidie van het Stimuleringsfonds, een onderzoeksredactie bijgekomen: Stichting Lokale Verbinding. Een stichting, want Wiersema wil de journalistiek gescheiden houden van het commerciële werk. Juist in een kleine regio is die afstand belangrijk, legt hij uit. ‘Je bent heel kwetsbaar, want je schrijft soms over bedrijven of instellingen die je als adverteerders nodig hebt. Als ze willen, kunnen ze je om zeep helpen, we hebben de inkomsten wel nodig.’

De toegevoegde waarde van de onderzoeksredactie bleek al snel. De freelance journalisten kwamen mogelijke verkiezingsfraude op het spoor door een anonieme tip en onthulden dat de lokale politieke partijen nogal slecht bereikbaar zijn voor hun kiezers. Een scoop werd zelfs landelijk opgepikt: de gemeente eiste in vacatures van toekomstige werknemers dat ze hun CO2-uitstoot zouden compenseren.

Smurfensnot

Om dit soort verhalen bij het publiek te krijgen, werkt de redactie volgens een zelfontwikkeld model: de ‘mediaparaplu’. Een onderwerp kan de vorm van een artikel krijgen, maar ook bijvoorbeeld als podcast of radio-item gepresenteerd worden en zelfs als strip of in gedichtvorm. Wiersema: ‘Content is voor mij een soort smurfensnot. Je kunt het in elke vorm kneden en heel ver uit elkaar trekken.’

Bovendien werkt de redactie ‘agile’ – een methode overgenomen uit het projectmanagement. ‘Het klinkt heel wat, maar betekent eigenlijk gewoon dat we een startdocument maken met een helder doel en de stappen die ervoor nodig zijn. Na elke stap bespreken we hoe het ervoor staat en wie de beste personen zijn om de volgende stappen uit te voeren.’ Op deze manier is niet alleen de hele redactie betrokken bij het onderzoek, maar kan ze ook tijdig bijsturen of er zelfs de stekker uit trekken.

De publicaties hoeven niet beperkt te blijven tot Gouda, wat Wiersema betreft: ‘Als een landelijke krant het kanaal is waar het verhaal het beste bij past, zouden we ook daarin willen publiceren.’ Tot nu toe is zo’n samenwerking er nog niet van gekomen. Wiersema wijt dit aan de conservatieve houding van kranten en uitgeverijen. Hij vindt het jammer dat de lokale redactie van het AD zijn team vooral als concurrentie ziet. ‘Tijdens de gemeentelijke kerstborrel spreken we niet eens met elkaar. Terwijl ik graag met hen zou willen samenwerken, maar tot nu toe hebben ze dit altijd afgehouden.’

De gemeenschap verbinden

De komst van de onderzoeksredactie zorgde voor reuring in Gouda. ‘Er had hier twintig jaar lang niemand aan onderzoeksjournalistiek gedaan. De behoefte was groot, de verwachtingen ook, maar er kwamen ook dreigementen binnen.’ Niet iedereen wilde blijkbaar dat er dieper wordt gegraven in Gouda, maar Wiersema ziet zijn initiatief niet als aanval, maar als aanvulling op de gemeenschap. ‘De community, dat ben je samen. De journalistiek is daar een onderdeel van.’

We zien het als taak van de journalistiek om de gemeenschap met elkaar te verbinden

Vandaar dus ook de naam van de stichting. ‘We zien het als taak van de journalistiek om de gemeenschap met elkaar te verbinden.’ Daarom probeert de redactie het publiek er zo vroeg mogelijk bij te betrekken. ‘We zijn vanaf het begin van een onderzoek transparant, dus we publiceren ook deelresultaten of laten gewoon weten dat we ergens mee bezig zijn. Het voordeel is dat mensen dan vaak met informatie naar ons toe komen.’

Achilleshiel: verdienmodel

Net als bij de meeste lokale initiatieven is het verdienmodel de achilleshiel van de Goudse onderzoeksredactie. Het liefst zou Wiersema journalistiek volledig onafhankelijk van advertentie-inkomsten kunnen bedrijven, maar hij weet ook dat dit een utopische gedachte is. ‘We moeten als als maatschappij anders gaan kijken naar de waarde van lokale journalistiek en het geld dat we daaraan besteden. Nu maken de grote mediabedrijven de markt voor de lokale initiatieven kapot. Een mix van publiek en privaat geld lijkt me een mooie balans om de onafhankelijkheid te waarborgen. Ik hoop dat we het denken over lokale journalistiek kunnen helpen veranderen en van onderaf een goed journalistiek fundament kunnen bouwen.’

Foto, midden: Garro Wiersema