Dit hebben nieuwsmedia geleerd van een jaar experimenteren met AI
Nieuws | Diversiteit en inclusieLinkedIn-feeds staan vol met posts over wat er allemaal met AI zou kunnen, waar we bang voor moeten zijn of juist reikhalzend naar uit moeten kijken. Maar er wordt vooral veel gepráát over AI. Lang niet alle ‘experts’ staan ook zelf met hun poten in de klei. Want zoals Olle Zachrison van Sveriges Radio zei op het International Journalism Festival in Perugia: ‘Het is één ding om lucht te verplaatsen in een panel, maar het is heel wat anders om AI ook echt in je nieuwsorganisatie toe te passen.’
Olle Zachrison van Sveriges Radio en drie anderen van Britse en Duitse media vertelden wat ze hebben geleerd van de AI-experimenten die ze het afgelopen jaar hebben opgestart. Ze deelden niet alleen de succesverhalen, maar ook waar ze inmiddels mee zijn gestopt. Dit zijn hun belangrijkste lessen.
‘Met AI gaat de gebruiker steeds vaker de vorm bepalen’
Het Duitse Bayerischen Rundfunk (8 miljoen luisteraars en kijkers per dag) is een van de meest innovatieve omroepen van Europa. De afgelopen jaren experimenteerde het team van Uli Köppen, Hoofd AI & Automatiseringslab, fanatiek. Zo lanceerde Bayerischen Rundfunk een automatisch gegenereerd regionaal audio-nieuwsbulletin, waarin je alleen de berichten te horen krijgt die gaan over een specifiek gebied dat jij als luisteraar zelf kunt kiezen. Met behulp van kunstmatige intelligentie worden de relevante fragmenten uit de radio-uitzending losgeknipt en aan elkaar gemonteerd. Zo ontstaat een gepersonaliseerd bulletin. De feedback van gebruikers was erg positief.
Köppen denkt dat deze manier van werken kenmerkend is voor hoe AI een rol gaat spelen in de nieuwssector. ‘Nu bieden wij als nieuwsmedium nog verschillende formats aan: kort, lang, audio, video. Maar er komen steeds meer tools waarmee de gebruiker zelf kan bepalen in welke vorm hij iets tot zich neemt. Die AI-tools maken de vertaalslag en dat wordt steeds meer een seamless ervaring.’
En voor wie denkt dat dat wel mee zal vallen: in de browser Arc kun je nu al met een ingebouwde AI-assistent ieder nieuwsartikel laten herschrijven, samenvatten of bevragen. Of als je liever luistert dan leest: de lees-app van Readwise kan ieder Engels artikel al met een AI-stem aan je voorlezen.
‘We moeten ons voorbereiden op een toekomst waarin we als journalisten een content pool creëren, waar de gebruiker zelf een verhaal van laat maken.’ Köppen heeft ook een paar tips hoe we ons daarop kunnen voorbereiden. ‘Enerzijds blijven mensen altijd geïnteresseerd in mensen, dus personality formats zullen het goed blijven doen. Anderzijds moeten we erover nadenken of we nog wel zoveel tijd aan het schrijven van een mooi, lopend verhaal moeten besteden, als de lezer het toch door AI laat herschrijven. Dan kun je die tijd misschien beter besteden aan het maken van een zo compleet mogelijke factsheet of tijdlijn. Maar wij hebben ook nog geen definitief antwoord.’
‘Kies een duidelijke focus en durf met experimenten te stoppen’
‘We waren afgelopen jaar een beetje all over the place met onze AI-experimenten,’ biecht Olle Zachrison op. Hij is Hoofd AI en Nieuwsstrategie bij Sveriges Radio. ‘Het was niet altijd even duidelijk welke waarde we precies probeerden te creëren voor onze gebruikers.’ Maar juist door eerst wat chaotisch te experimenteren, weten ze bij Sveriges Radio nu beter waar de focus moet liggen. ‘Er zijn 1,5 miljoen Zweden met een gehoorprobleem, die nu geen goede toegang hebben tot onze content. Daarom hebben we gefocust op transcriptie van alle audio in onze app. Die aanpak past ook goed bij onze publieke missie.’
Met andere experimenten is Sveriges Radio juist gestopt. ‘Zo hebben we besloten om niet verder te gaan met het synthetiseren van stemmen van onze presentatoren. De ‘echte’ stemmen van onze presentatoren zijn te belangrijk voor onze betrouwbaarheid.’
Al maken ze bij Sveriges Radio per casus afwegingen over hoe belangrijk die betrouwbaarheid is. Automatische transcriptietools maken namelijk nog regelmatig ‘fouten.’ Maar daar gaat Sveriges Radio nu wat minder streng mee om. ‘Het uiteindelijke doel is in deze situatie het vergroten van toegankelijkheid, niet een perfect transcript. Als we er richting ons publiek transparant over zijn dat het een AI-transcript is dat fouten kan bevatten, vinden we het goed genoeg. Onze overwegingen over de inzet van AI zijn het afgelopen jaar meer verfijnd geworden.’
Een laatste les uit Zweden? ‘Het bijscholen van je redacteuren is een van de grootste uitdagingen’, aldus Zachrison. ‘Mensen proberen ChatGPT een keer in het begin en associëren het met fouten en hallucinaties. Maar de techniek ontwikkelt zich razendsnel verder, dus je moet blijven experimenteren en leren.’
‘Maak AI tastbaar en toegankelijk voor journalisten via een browserplugin’
Ook bij The Guardian is een flink team bezig met ‘redactionele innovatie.’ Een van de belangrijkste experimenten van afgelopen jaar was ‘GuiLLeMot.’ Chris Moran, hoofd redactionele innovatie bij de krant, verontschuldigt zich alvast voor de naam: ‘Het was onze beste poging tot een woordgrap die iets met The Guardian en LLM’s te maken had,’ – een guillemot is een zeekoet. Moran vertelt dat hij al veel experimenteerde met AI, maar dat het een omslachtig proces was om bijvoorbeeld AI koppen te laten verzinnen voor artikelen van The Guardian. Hij ontwikkelde daarom een browser-plugin (zie hier een demo).
‘Het werkt veel beter om iets te testen in een context die je goed kent. Je kunt dan ook beter beoordelen of je iets aan de output hebt. En je kunt er veel makkelijker over in gesprek met collega’s op de nieuwsvloer, omdat zij ook meteen in hun browser kunnen zíen hoe het werkt.’
In de browser-plugin zitten een aantal voorgeprogrammeerde knoppen, zoals ‘genereer vijf koppen bij dit stuk.’ ‘Je kunt daarbij aangeven of iets een ‘hard’ nieuwsartikel is of dat de kop juist wat luchtiger of grappiger mag zijn bij zachte onderwerpen,’ legt Moran uit. ‘Het is niet de bedoeling dat de AI het koppen bedenken helemaal gaat overnemen, maar wel dat je als redacteur inspiratie krijgt van de opties die het systeem je aanbiedt.’
GuiLLeMot zit nog in de ontwikkelfase en is nog niet officieel in gebruik op de redactie. De innovatieafdeling test nu met verschillende journalisten in hoeverre dit nuttig en wenselijk is in het redactionele proces, en hoe een eventuele integratie in het CMS eruit zou moeten zien.
‘Vertrouw op je menselijke oordeel’
Hoe we AI kunnen inzetten in het journalistieke proces is een belangrijke vraag, maar we moeten ook leren omgaan met AI-materiaal dat op de redactie binnenkomt. Joscha Weber leidt het factcheckingteam bij Deutsche Welle en legt uit hoe je als journalist snel controleert of een beeld wel echt is.
‘Er zijn tools zoals Hive AI Content Detection die je kunnen helpen met het checken van materiaal, maar die zijn echt nog niet waterdicht,’zegt Joscha. ‘Dus je moet zelf leren beoordelen of iets mogelijk door AI gegenereerd is.’ En dat doe je zoals je altijd je bronnen checkt als je journalistiek werk doet. ‘It’s all about research: waar komt het vandaan, wat zien we, wanneer is het gemaakt, wie heeft het gemaakt en hoe heeft hij of zij dat gedaan? Is de gebeurtenis ook door anderen vastgelegd? Hoeveel bewijs hebben we daarvoor?’
Weber benadrukt dat het om een combinatie van aanvliegroutes gaat. ‘Vertrouw op je eigen ogen, doe een omgekeerde zoekopdracht en kijk waar de afbeelding nog meer online gebruikt wordt, dubbelcheck wat AI-detectie-tools ervan vinden.’
En op het eerste oog kun je ook alvast een snelle scan doen. ‘Let op de achtergrond: versmelten dingen of komen sommige voorwerpen of mensen dubbel voor? En hou je ogen open voor ‘typische’ AI-fouten’, zegt Weber. ‘Kloppen de natuurkundige wetten nog in het beeld?’ Daarbij zijn vooral de details belangrijk: Zien haren er realistisch uit? Zijn beide oren even groot, kloppen handen, voeten en lichaamsverhoudingen?
Ook voor het herkennen van AI-video heeft Joscha wat tips. ‘Verandert het licht mee met de bewegingen?’ Het helpt volgens Weber ook om de video frame voor frame te bekijken. ‘Dan zie je inconsistenties en haperingen beter.’
Weber benadrukt dat journalisten vooral bij verhalen over ‘breaking news’ echt op hun hoede moeten zijn. ‘Iedereen wil als eerste publiceren en dan is factchecken weleens een ondergeschoven kindje. Terwijl er altijd sprake kan zijn van met AI gemanipuleerd materiaal. En tools worden steeds beter, maar ze blijven fouten maken.’ Factchecken wordt volgens Weber een steeds grotere uitdaging. Dus: ‘Blijf zelf leren over wat er mogelijk is met nieuwe tools. En maak je publiek weerbaar: leer mensen hoe deepfakes gemaakt worden, zodat ze zelf ook beter het onderscheid kunnen maken.’
