Het doorfluisterspel: zo creëert je brein zijn eigen nepnieuws
Nieuws | Wat zegt de wetenschap?In het eerste deel van het onderzoek toonden de wetenschappers van Ohio State University aan hoe schema’s – vooroordelen, verwachtingen, overtuigingen – van invloed zijn op de manier waarop wij nieuws onthouden. Wat bleek: iedere keer dat we getallen uit een nieuwsbericht aan iemand doorvertellen, veranderen we die op zo’n manier dat deze steeds meer overeenkomen met onze eigen schema’s. Het gaat zelfs zo ver dat we getallen doorvertellen die daadwerkelijk overeenkomen met onze schema’s. Zo verspreidt nepnieuws zich via individuen naar steeds grotere groepen mensen.
Het onderzoek
Ook in het tweede deel van het onderzoek las elke respondent vier artikelen; twee overeenkomstig en twee in strijd met zijn of haar schema’s. En wederom bevatten alle artikelen een vergelijking tussen twee groepen mensen met bijbehorende getallen. Een artikel dat in strijd was met de schema’s van respondenten ging over het aantal witte en zwarte slachtoffers van politiegeweld in 2016 (465 witte slachtoffers, 233 zwarte slachtoffers). Daarna maakte de eerste respondent in de ‘ketting’ een inschatting van het aantal witte slachtoffers. De respondent in het tweede deel van de ‘ketting’ las het artikel waarin het aantal witte slachtoffers was aangepast aan de inschatting van de eerste respondent. Enige tijd later vulde de tweede respondent zijn of haar eigen herinnering aan het aantal witte slachtoffers in. De derde respondent deed hetzelfde (zijn artikel was aangepast aan de schatting van de tweede respondent). In totaal bestond de ketting uit drie respondenten.
Geloof niet alles wat je hoort
De artikelen die in strijd waren met de schema’s van de respondenten werden steeds onnauwkeuriger “doorverteld” bij iedere nieuwe respondent in de ketting. Zo dachten de laatste respondenten in de ketting dat het aantal donkere slachtoffers door politiegeweld in 2016 hoger lag dan het aantal witte slachtoffers. Ook dachten zij dat het aantal Mexicaanse migranten in de Verenigde Staten in 2014 hoger lag dan in 2007, terwijl de eerste respondent een artikel gelezen had dat het tegendeel bewees. Vaak lag het kantelpunt (het moment dat de verkeerde groep een grotere waarde kreeg toegewezen) al bij de tweede respondent in de ketting. En hoe vaker de getallen werden doorverteld, hoe groter de verschillen tussen de twee getallen werden.
Lessen voor de toekomst
Het eerste deel van het onderzoek toonde aan dat schema’s ervoor zorgen dat individuen zich de getallen uit artikelen op een verkeerde manier herinneren. Het tweede deel van het onderzoek toont aan dat de verkeerde informatie zich gemakkelijk verspreidt en steeds onnauwkeuriger wordt. Een vervormde herinnering van een individu bereikt zo gemakkelijk grote groepen mensen. Zelfs als alle externe factoren die nepnieuws veroorzaken verdwijnen, blijven wij zelf in staat om nepnieuws te creëren en te verspreiden. Volgens de wetenschappers is het belangrijk dat mensen beschikken over de juiste informatie in een tijd waarin getallen en statistieken een belangrijke rol spelen in het publieke debat. En bewustwording van de manieren waarop het brein ons voor de gek houdt is een belangrijke eerste stap.
Foto: Annie Spratt
Lees ook:
Nepnieuws over corona: naast de pandemie is er ook een infodemie