Je kunt ze niet aanraken, maar wel bezitten: zijn NFT’s het nieuwe goud voor mediabedrijven?

Digitale objecten verwisselen voor duizelingwekkende bedragen van eigenaar. De zogeheten NFT’s lijken het nieuwe goud te zijn en inmiddels onderzoeken ook mediabedrijven of ze er munt uit kunnen slaan. Wat zijn NFT’s precies en welke (meer)waarde hebben ze?

Slechts 43 seconden duurt het radiofragment dat Connor Clerx vorig jaar maakte en waarvan hij de eigendomsrechten na een korte veiling aan een anonieme bieder verkocht. Het succes verraste de BNR-redacteur, want als hij iets níét had verwacht was het dat hij bijna 1000 euro voor zijn item zou incasseren. Maar dat gebeurde wel en daarmee was Clerx’ radiofragment de eerste NFT van een Nederlands medium dat werd verkocht.

Krap een week eerder ondernam freelancejournalist Nick Kivits als eerste Nederlandse journalist een poging om de digitale eigendomsrechten op een journalistieke productie te verkopen. Maar waar Clerx munt uit zijn initiatief wist te slaan, stond Kivits aan het einde van veilingperiode met lege handen. Opmerkelijk genoeg ziet juist hij kansen voor journalisten; Clerx vindt het hele concept ‘een beetje onzin’.

Digitale eigendomsbewijzen

‘You can’t touch it, but you can own it’, klinkt de stem van een journalist in het radiofragment dat Clerx aanbod op digitale marktplaats OpenSea.io. Daarmee is het principe van NFT’s in korte lijnen geschetst. Je kunt een NFT bezitten, maar het wordt nooit tastbaar.

Een NFT, voluit ‘Non-Fungible Token’, is namelijk een stukje code in de blockchain dat min of meer onomstotelijk bewijst wie de rechtmatige bezitter is van een digitaal object. Dat object kan een afbeelding zijn, maar ook een bestand of tekst. Of, zoals in het geval van Clerx, een stukje van een radio-uitzending.

‘Je zou een NFT kunnen vergelijken met een schilderij in een museum,’ legt Nick Kivits uit. ‘Iedereen die het museum bezoekt, kan en mag naar de schilderijen kijken, maar alleen het museum mag ze tentoonstellen of verkopen. Zo werkt het ook in de wereld van NFT’s: het zijn digitale eigendomsbewijzen van degenen die ervoor betaald hebben, maar het object dat aan dat eigendomsbewijs is gekoppeld, kan door iedereen worden bekeken.’

Het concept was al enkele jaren een trend in de gamingwereld, waar het inmiddels grote vormen heeft aangenomen, vertelt Kivits. ‘Je kunt als gamer bijvoorbeeld een bepaalde outfit kopen die je dan als enige in de game kunt dragen.’ Beroemd is ook de Bored Ape Yacht Club, een exclusieve virtuele club die alleen toegankelijk is als je een NFT van een plaatje met een verveelde aap hebt gekocht.

De successen op de NFT-markt, waar miljarden worden verdiend, én de grotere acceptatie van cryptomunten leidden inmiddels tot een hausse in andere sectoren. Kunstminnende burgers, speculerende internetbedrijven en grote fintech-bedrijven volgen de markt op de voet en doen steeds vaker ook zelf een duit in het cryptozakje. Voor media is dat reden te kijken welke mogelijkheden NFT’s hen bieden.

Onverwacht succes

Dat er überhaupt belangstelling is voor digitale eigendomsbewijzen bij mediaproducties, had Connor Clerx niet kunnen bedenken. De technologieredacteur vertelt dat hij zijn project lanceerde in de tijd dat NFT’s voor het eerst veel media-aandacht kregen. En dan was het ook nog eens een grapje.

Clerx wist zelf niet eens goed hoe het concept werkte en besloot daarom te kijken óf en hoe je ermee aan de slag zou kunnen. ‘Voor mij was het een manier om de markt te leren begrijpen,’ vertelt hij. Lachend: ‘Tot ieders verbazing werd erop geboden. En dat terwijl het niet een product was dat wij veel geld waard vonden.’

De uiteindelijke koper dacht daar anders over. Na een vermelding in De Ochtendspits, het ochtendprogramma van BNR, volgden aarzelend een paar biedingen van enkele tientjes. Daarna legde een anonieme geïnteresseerde echter 0,7 ether op tafel. Dat bedrag was toentertijd ruim 950 euro waard. Een hoger bod kwam er niet meer, waarna het bedrag na aftrek van de transactiekosten aan Unicef werd gedoneerd.

Auteursrechtenkwestie

Ondanks dat succes staat voor Clerx niet vast dat media wat met NFT’s zouden moeten doen. ‘Het proces was nogal bewerkelijk en de transactiekosten waren hoog. Bovendien blijken NFT’s toch gevoelig voor rare praktijken. Er gaan bijvoorbeeld geruchten over manipulatie. En laten we eerlijk zijn: wat koop je nou eigenlijk? Dat stukje radio, wat is het nu eigenlijk waard? Je kunt het ook gewoon luisteren zonder er de eigenaar van te zijn. Het is op de radio geweest, je kunt het zo opzoeken.’

Kivits ziet meer kansen. Hij noemt als voorbeeld van een NFT met toegevoegde waarde het project van USA Today. Die krant verkocht een serie gedigitaliseerde artikelen uit een krant die astronaut Alan Shepard in 1971 meenam naar de maan. Aan de NFT waren bovendien de eigendomsrechten gekoppeld van meer dan 300 foto’s, illustraties en voorpagina’s over vijftig jaar ruimtevaart. Als klap op de vuurpijl kreeg de koper een exclusieve rondleiding langs de belangrijkste ruimtevaartplekken in Florida. Vooral dat laatste was volgens Kivits een goede zet. ‘Je moet iets unieks bieden, want waarom zou iemand een krantenartikel willen kopen? Je moet dus heel goed nadenken over wat je echt wilt toevoegen. Dat hoeft niet per se een fysieke rondleiding te zijn, maar je kunt een koper bijvoorbeeld ook toegang geven tot digitale redactievergaderingen –al is het de vraag of je daar als medium zelf wat aan hebt.’

Maar is dat niet riskant? Want waarom zou je als uitgever of journalist het eigendomsrecht op je artikelen of mediaproducties verkopen? Dat is een ingewikkelde kwestie, beaamt Kivits, maar hij benadrukt dat een NFT draait om eigendomsrechten –niet om auteursrecht. ‘Het eigendomsbewijs voor het digitale object verwisselt van eigenaar, maar het auteursrecht blijft bij de maker. De nieuwe eigenaar mag met de aangekochte productie alles doen wat hij wil en ik als maker mag dat ook. En omdat ik het auteursrecht bezit, mag ik het artikel ook gewoon blijven vermarkten. Tenzij ik natuurlijk met mijn NFT ook het auteursrecht verkoop.’

Fandom

Wil je als krant iets met NFT’s doen, dan moet je daar zijn waar je potentiële kopers zijn, adviseert Kivits nog. ‘Open bijvoorbeeld een kiosk in de Decentraland-metaverse, waar mensen de krant kunnen kopen als NFT.’ En ook fandom is belangrijk, benadrukt de journalist. Want fans zijn best bereid om in de buidel te tasten, maar dan moet er wel iets exclusiefs tegenover staan. ‘Denk bijvoorbeeld aan een NFT van de enige echte kopie van het ruimtevaartpak van Neil Armstrong, om maar iets te noemen. Dat wordt geheid verkocht. Voor de enige echte kopie van de drukpers van De Volkskrant zal een stuk minder belangstelling zijn.’