Problemen stoppen niet bij de grens, dus bekijkt Europe Close Up ze vanuit drie landen
Nieuws | Vernieuwing
Maatschappelijke uitdagingen houden zich niet aan geografische grenzen, dus zou journalistiek dat ook niet moeten doen. Met die gedachte werken regionale media uit Nederland, Duitsland en Oostenrijk samen aan het tv-programma Europe Close Up. Samen laten ze zien wat er aan weerskanten van de grens speelt.
‘Wij komen uit een tijd waarin we hier altijd genoeg water hadden. We zeiden altijd: water moet weg,’ zegt de Duitse Friedel Wielers, bouwkundig ingenieur waterbeheer in de regio Kreis Borken ver overtollig water. ‘We merken dat we daar door droogte opnieuw over na moeten denken en ons moeten aanpassen.’ Dat aanpassen kan het beste als de Duitsers en Nederlanders samenwerken, vult een Nederlandse voice-over aan.
Wielers is te zien in een scène uit het programma Europe Close Up, dat zich richt op uitdagingen in de grensregio. Want terwijl Nederland en Duitsland door een bestuurlijke grens soms twee verschillende werelden lijken, zijn inwoners van de grensstreek gewoon buren en trekt de natuur zich ook niets van de tweedeling aan. Zo is waterschaarste een gezamenlijke uitdaging voor boeren in Noordrijn-Westfalen en de Nederlandse Achterhoek, leren we in de eerste uitzending. En houden bosbranden in Limburg en overstromingen langs de Emscher ook beide kanten van de grens bezig.
Europese steun zichtbaar maken
De producties kwamen tot stand door samenwerking tussen vijf regionale omroepen: de Duitse omroepen STUDIO 47 en ems TV, het Oostenrijkse Tirol TV en REGIO8 en Omroep Venlo in Nederland. Elke omroep maakte drie reportages over grensoverschrijdende projecten in hun regio, waardoor iedere uitzending een coproductie is: de taal is dan weer Nederlands, dan weer Duits.
De serie is mede gefinancierd via een programma van de Europese Unie, genaamd Information Measures for the EU Cohesion Policy. Het doel is om Europese steun zichtbaar te maken – en burgers te enthousiasmeren voor Europese samenwerking, zo is te lezen op de website van STUDIO 47. Die omroep nam het initiatief voor het project.
Een voorwaarde om financiering van het programma te krijgen, was dat het onderwerp te maken moest hebben met het cohesiebeleid van de Europese Unie. Wie aanspraak wilde maken op financiering, kon kiezen uit thema’s als klimaat en rampenbescherming, groene energie en economie en leven op het platteland. Het doel: laten zien hoe door Europa gesteunde projecten en samenwerkingen het leven van mensen in de verschillende regio’s beïnvloeden.
Journalistiek relevant
Zat dat kader de journalistieke vrijheid en onafhankelijkheid in de weg? Zeker niet, zeggen Thijs Pennings, eindredacteur nieuws en actualiteiten bij Omroep Venlo, en Eveline Zuurbier. Die laatste werkt als freelance journalist veel in de grensstreek en was betrokken namens het Achterhoekse medium REGIO8. Pennings: ‘Je maakt de items vanuit je nieuwsredactie, dus moet het ook nieuws opleveren. Er is een koppeling met Europese projecten, maar ik heb daarin wel vrijheid ervaren.’ Door uit te gaan van de vraag wat bepaald beleid voor het leven in de grensstreek heeft te betekenen, blijft het journalistiek relevant, vult Zuurbier aan.
Met ruimte om te laten zien waar het nog beter kan, zoals bij een item over de behoefte aan een directe treinverbinding tussen Eindhoven en Düsseldorf. Daarover wordt al heel lang gesproken, vertelt Pennings. ‘Je zou denken dat grenzen steeds minder een rol spelen, maar over de grens moet je bijvoorbeeld in een andere trein overstappen de niet goed aansluit. Er is al een lang een wens voor verbetering.’
De internationale samenwerking verliep vrij soepel, vertellen Pennings en Zuurbier. De journalisten spraken elkaar vooral tijdens online redactievergaderingen. Zuurbier: ‘We kwamen er snel uit welke thema’s we wilden behandelen.’ Pennings was vooral in het voortraject betrokken bij het project, niet zozeer bij het maken van de items. ‘Het was interessant om te zien dat thematiek die in de verschillende gebieden speelt niet heel anders is.’ Iedere redactie kon daarna inzoomen op wat er specifiek in hun omgeving speelt, voegt hij toe.
Punctuele Duitsers
Werken Duitse journalisten anders dan Nederlandse? Volgens Zuurbier zijn Duitsers, zoals het cliché wil, inderdaad punctueler en misschien zelfs wat stijfjes. En als Nederlander moet je wat meer geduld hebben, zegt ze. ‘In Nederland vertelt een vertegenwoordiger of bestuurder vaak iets meer en breder over een onderwerp, en vraag je daar zelf ook naar. In Duitsland word je vaak doorverwezen naar andere mensen. Je hebt goede contacten nodig om te krijgen wat je wilt.’ Geen onoverkomelijk probleem, benadrukt ze: ‘Duitsers in de grensstreek vinden het best fijn dat de Nederlander wat losser is en proberen ook zo met ons om te gaan. En wij letten meer op het punctuele van de Duitsers in onze omgang. Daarom gaat het ook goed in de samenwerking: we weten elkaar goed te vinden.’
Voor Omroep Venlo was het waardevol om verder te kijken dan de grenzen van het eigen gebied, vertelt Pennings. ‘We zijn een lokale omroep en richten ons normaal gesproken heel strikt op wat er binnen de gemeentegrenzen speelt. Nu hebben we een paar interessante onderwerpen breder uit kunnen werken.’ Ook de opgedane contacten zijn nuttig, voegt hij toe. ‘Het heeft een samenwerking opgeleverd met STUDIO 47. Zij zijn al verder in werken met AI-systemen. Daar leren we van.’
Met de rug tegen de grens
Volgens Zuurbier heeft het project daarnaast duidelijk gemaakt dat er meer journalistiek nodig is in de grensregio. De Duitsers hebben dat beter voor elkaar, merkt ze. ‘Zij besteden meer aandacht aan het in evenwicht houden van de democratie. Dat hoort bij hun cultuur. Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn ze voorzichtig geworden.’ In Nederland is er volgens haar vanuit het Rijk weinig oog voor, terwijl er in de grensregio’s problemen spelen die ook andere delen van Nederland niet vreemd zijn.
Het verbinden van regio’s middels snelfietspaden is een voorbeeld, zegt ze. Europe Close Up maakte er een item over. Met de komst van elektrische fietsen wordt de afstand die je met de fiets kunt afleggen steeds groter. Maar dat betekent wel dat er andere fietsroutes nodig zijn, snelle verbindingen voor mensen die echt willen doorfietsen. ‘De grensstreek maakt extra duidelijk dat het een probleem is om dit goed aan te pakken. Ondertussen staan wij met onze rug tegen de grens aan en moet het geld uit Den Haag of Berlijn komen.’
Dat de EU subsidie verstrekt om media in de grensgebieden te laten samenwerken, is een uitkomst, maar wat Zuurbier betreft is het nog niet genoeg. Er zijn meer gesubsidieerde samenwerkingsverbanden tussen regionale media in de grensstreek, zoals via het programma Interreg EU, maar deze zijn veelal tijdelijk van aard. ‘Als de samenwerking structureel is, kan je betere banden opbouwen. Dat hebben we vertegenwoordigers van de EU, die bij STUDIO 47 langskwamen en erg enthousiast waren, ook laten weten.’ Voor nu wordt Europe Close Up in ieder geval met een jaar verlengd.
Media van Morgen: de keuze is reuze
Laat je inspireren door workshops over design thinking en de psychologie van keuzes maken. Volg panelgesprekken over innovatie en technologie. En luister naar twee fireside chats met internationale succesverhalen: Britse online krant The Mill en de Deense krant Politiken.
Ben jij erbij, 6 november?
Over de auteur
