Rijk land? Dan benaderen de kranten klimaatverandering vooral als economisch probleem

Eind 2019 publiceerden wetenschappers van de universiteiten van Hanoi en Kansas een groot onderzoek naar de berichtgeving over klimaatverandering in landen over de hele wereld. Ze zochten niet alleen naar de verschillen tussen 45 verschillende landen, maar probeerden die verschillen ook te verklaren. Het welvaartsniveau (gemeten in koopkracht per inwoner) en de mate waarin een land kwetsbaar is voor de gevolgen van klimaatverandering werden vergeleken met de gekozen invalshoek om over klimaatverandering te schrijven.

Zo’n invalshoek heet framing: bepaalde aspecten van een gebeurtenis worden geselecteerd en uitgelicht zodat een bepaald probleem, een morele afweging of een oplossing in de schijnwerpers wordt gezet. Zo schrijven kranten in landen die veel last hebben van noodweer vooral over natuurrampen die kunnen ontstaan door klimaatverandering. Media in armere landen leggen de nadruk op de noodzaak van internationale samenwerking om klimaatverandering tegen te gaan. En in de rijkste landen wordt vooral aandacht besteed aan de economische gevolgen.

Frames koppelen aan data

De onderzoekers analyseerden 37.670 artikelen die tussen 2011 en 2015 in 84 verschillende kranten uit 45 landen over de hele wereld verschenen. Met behulp van algoritmes was het mogelijk om van ieder artikel het frame te bepalen. Door steekwoorden te koppelen aan een bepaalde invalshoek werd ieder artikel gecategoriseerd. Een algoritme herkent het frame ‘economische impact’ bijvoorbeeld aan woorden als ‘schulden’, ‘kosten’, ’toerisme’ of ‘financieel’. Bij ‘impact op de natuur’ zocht het algoritme onder andere naar ‘storm’, ‘zeespiegel’ of ’temperatuur’.

Daarnaast analyseerden de wetenschappers data van de Wereldbank, het Center for Research on the Epidemiology of Disasters en de Global Carbon Atlas om het welvaartsniveau en de kwetsbaarheid voor klimaatverandering te bepalen. Vervolgens werden de frames en de data aan elkaar gekoppeld en konden de onderzoekers op zoek naar verbanden en patronen. Vooral de koopkracht per inwoner en de kwetsbaarheid van een land voor klimaatverandering bleken belangrijke voorspellers van frames.

Een (inter)nationaal probleem

Van alle frames kiezen media wereldwijd het vaakst voor klimaatverandering als een internationaal probleem. Logisch, stellen de onderzoekers, klimaatverandering is grensoverschrijdend. Toch kiezen vooral kranten in arme landen voor deze invalshoek. Dat heeft te maken met een tekort aan middelen om zelf iets aan klimaatverandering te doen. De media in rijkere landen zien klimaatverandering vaak als een probleem van binnenlandse politiek. Zij beschikken vaak over een gebalanceerd mediasysteem waarin ruimte is voor verschillende meningen over klimaatverandering, en dus ook voor klimaatsceptici.

Verder wordt de klimaatdiscussie in rijkere landen veel vaker beschreven als een wetenschappelijk vraagstuk. Deze landen beschikken over meer middelen om hier zelf actief wetenschappelijk onderzoek naar te doen.

Geld is de maatstaf

Na het frame ‘internationaal probleem’ kiezen media het vaakst voor het frame van ‘schadelijk voor de economie’. Deze invalshoek werd vooral door kranten in rijkere landen gebruikt. Zelfs wanneer artikelen over een natuurramp gaan, wordt de schade uiteindelijk uitgedrukt in de hoeveelheid schade voor de economie. Van alle frames werd het minst gekozen voor de nieuwe levensstijl die wij als mensheid moeten aannemen als gevolg van klimaatverandering.

Ver-van-je-bed-show

De landen die de meeste last hebben van noodweer of andere extreme weeromstandigheden leggen de nadruk het vaakst op de impact van klimaatverandering op de natuur. Journalisten gaan op zoek naar de oorzaak van de extreme weersomstandigheden en vinden die in klimaatverandering. De rijkere landen die geen last hebben van enorm veranderde weersomstandigheden bleken minder vaak deze invalshoek te gebruiken.

Context is alles

Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Toch blijkt de manier van berichtgeving afhankelijk van de lokale context. Hoewel journalistieke normen waarschijnlijk wereldwijd ongeveer hetzelfde zijn, bepalen de omstandigheden in een land hoe de media over een gebeurtenis schrijven. Vooral bij wetenschappelijke onderwerpen is het publiek sterk afhankelijk van informatie vanuit de media, en politici daarmee indirect ook. Door te laten zien hoe sterk de situatie van een land samenhangt met de manier waarop over klimaatverandering wordt geschreven hopen de wetenschappers meer inzicht te bieden in het verschillende klimaatbeleid over de hele wereld.

Foto: Jacqueline Godany

Lees ook:

Waarom er optimistischer over het klimaat moet worden geschreven (en dat geen feelgoodjournalistiek is)