Wat elke beginnende wobber moet weten

Nieuws | Blogs

Probeer, voor je een Wob-verzoek indient, eerst alle andere mogelijkheden om aan de informatie te komen die je nodig hebt. Denk niet alleen aan bellen of e-mailen: misschien is de informatie via het buitenland beschikbaar.

Met een Wob-verzoek vraag je ‘documenten’ openbaar te maken die eerder niet openbaar waren. Controleer dus goed of de informatie die je vraagt niet eerder gepubliceerd is: wellicht heeft iemand anders vergelijkbaar onderzoek gedaan, of zelfs een vergelijkbaar Wob-verzoek ingediend.

Moet je echt wobben om de informatie te krijgen? Bedenk dan dat de informatie die je opvraagt ‘lang houdbaar’ moet zijn. Wob-procedures kunnen lang duren.

Voorbereiding

Voor je een Wob-verzoek indient, is het goed om je te verdiepen in de wet. Dat de wet voorschrijft dat het volk recht heeft op informatie, betekent niet dat de overheid daar graag aan meewerkt. Door met zorg je verzoek op te stellen, verklein je de kans van slagen van eventuele obstructie.

Bestuursorganen

Volgens de wet mag je ministeries, provincies, gemeenten, waterschappen en publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties; en de bestuursorganen die onder hun verantwoordelijkheid vallen, wobben. Op de website Woberator.nl wordt een bestuursorgaan omschreven als “alles wat als ‘overheid’ besluiten kan nemen”.

Als je jouw Wob-verzoek indient bij de verkeerde instantie, dan moeten zij je verzoek doorsturen naar het juiste loket. In de praktijk levert dat vaak vertraging op. Bedenk dus goed wie jouw vragen kan beantwoorden. Houd er rekening mee dat dit soms ook een strategische afweging kan zijn: welk bestuursorgaan heeft waarschijnlijk de minste weerzin tegen openbaring van de informatie?

Beleid

De informatie die je opvraagt moet over een ‘bestuurlijke aangelegenheid’ gaan. Dat betekent dat het betrekking moet hebben op het maken, voorbereiden of uitvoeren van beleid. Het is belangrijk om deze bestuurlijke aangelegenheid te vermelden in je wob-verzoek: je hebt recht op informatie om bestuur te kunnen toetsen. Dat verband met een bestuursaangelegenheid wil je dus duidelijk vermelden.

Documenten

De wet beschrijft een document als ‘een schriftelijk stuk of ander materiaal dat gegevens bevat’. Dit betekent dat de documenten die je opvraagt ook video’s, computerprogramma’s, brieven, databases, foto’s of geluidsfragmenten kunnen zijn. Om te voorkomen dat je uitgeprinte Excelsheets opgestuurd krijgt, kun je vragen om de documenten in ‘de natuurlijke vorm’.

Schrijftips Wob-verzoek

Je kunt je verzoek op allerlei manieren indienen: per e-mail, brief, fax of tijdens een telefoongesprek. Omdat het goed is bewijs te hebben van het indienen van je verzoek, is het indienen per post of mail het handigst. Ook is discussie over de verzenddatum zo onmogelijk.

Bij het schrijven van een Wob-verzoek is het goed om je ogen op ‘de prijs’ te houden: de e-mail of brief die je schrijft, beïnvloedt het succes van je verzoek. Houd daarom rekening met het volgende:

  1. Sluit niets uit Als je een verzoek indient weet je niet, wat je niet weet. Door slim gebruik te maken van het woord ‘waaronder’, sluit je toch niets uit. “Graag ontvang ik alles betreffende A waaronder, (lijstje met subonderdelen) X, Y, en Z.”
  2. Anticipeer op obstructies Aanval is de beste verdediging. Is het mogelijk dat een instantie jouw verzoek weigert op grond van privacy-overwegingen? Leg dan uit waarom de privacy niet geschonden wordt, of dat je niet om de privacygevoelige onderdelen van de informatie vraagt. Let op, er zijn uitzonderingen op de weigergronden. Zo gelden privacy-overwegingen niet voor het ‘ambtshalve functioneren’. Andersgezegd: het privéleven van bijvoorbeeld ambtenaren valt onder deze weigergrond, hun professionele (wan)prestaties niet.
  3. Wob als milieu-activist Normaliter moet de instantie waar jij wobt binnen 28 dagen een besluit nemen. Die periode kan een keer verlengd worden met nog eens 28 dagen. Maar dankzij het verdrag van Aarhus zijn die termijnen korter voor milieu-activisten.

Leg je Wob-verzoek voor aan een expert

Voordat je je verzoek indient, kun je er naar laten kijken door een ervaren collega of wob-expert. Zo kunnen ze jouw verzoek nog iets bijschaven, of helpen bij het pareren van weigeringsgronden. Natuurlijk kun je ook inspiratie putten uit de wob-verzoeken van anderen.

Verzoek ingediend, en nu?

Na uiterlijk twee keer 28 dagen – 56 dagen – moet je antwoord hebben gekregen: een afwijzing, gedeeltelijke afwijzing of toewijzing. Als je verzoek geheel of gedeeltelijk is afgewezen, of je denkt dat je niet alle informatie hebt gekregen, kun je bezwaar maken. Mocht dit een van je eerste Wob-verzoeken zijn, dan kan het slim zijn om met een ervaren wobber of Wob-expert te overleggen. Voor het aantekenen van een bezwaar is het belangrijk dat je de wet goed kent.

Mocht je wel documenten hebben ontvangen, kijk dan niet gek op van weggelakte alinea’s. Op basis van een van de verschillende weigergronden kan de overheid besluiten bepaalde informatie ‘weg te lakken’. Zo kan een document wel openbaar gemaakt worden, zonder bijvoorbeeld privacy te schenden. Maar kijk altijd kritisch naar de informatie die je hebt, en naar de informatie die je niet hebt. Eerder dit jaar noemde RTL nieuws adjunct-hoofdredacteur Pieter Klein het ministerie van Justitie het ‘ministerie van zwarte stiften‘:

Uit alles blijkt dat het ministerie van zwarte stiften, ontwijkend juridisch proza en halve waarheden, weer eens z’n stinkende best heeft gedaan om net niet snoeihard te liegen, maar de werkelijkheid wel stelselmatig geweld aan heeft gedaan.

Nog meer Wob

De documentaire Woberator door Stichting Dat Zou Jij Wel Willen Weten uit 2010 is nog altijd een prima bron. Al zijn de legesheffingen die in de docu worden genoemd, in 2013 verboden door de Hoge Raad.

Andere interessante links over de Wob:

Winny de Jong
17 maart 2016
1032 woorden 5 min. lezen
Tags: onderzoeksjournalistiek, wet openbaarheid bestuur, WOB

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.