Alleen Groningen, Brabant en Zuid-Holland bieden specifieke steun aan journalistiek in regio

Door Jolanda van de Beld en Sjors Hofstede

‘Tegels moeten ook in de regio gelicht kunnen worden en inwoners hebben baat bij een betrouwbaar en divers media-aanbod.’ De verschraling van lokale en regionale media is al jaren onderwerp van congressen, rondetafelgesprekken en andere bijeenkomsten. Zo ook in 2018, in de provincie Noord-Holland. Het was Johan Remkes, destijds commissaris van de Koning, die daar nog maar eens benadrukte: de waakhondfunctie en de pluriformiteit van de journalistiek in de provincie staan onder druk.

Op haar beurt werd de provincie Zuid-Holland met de neus op de feiten gedrukt door een onderzoek van de Universiteit Leiden uit 2019. Het medialandschap in Zuid-Holland, luidt de conclusie, kenmerkt zich door te krappe budgetten en te veel vrijwilligers. ‘Daardoor kunnen media maar met moeite een basiskwaliteit bereiken.’

Het nieuwsaanbod slinkt, met name in kleine gemeenten. De diepgang van de regionale en lokale journalistiek neemt overal af. De provincie Zuid-Holland wil daarom starten met financiering van de journalistiek door er op jaarbasis een bedrag van 332.000 euro in te steken. Goed nieuws voor de Zuid-Hollanders, maar hoe zit het eigenlijk in andere delen van Nederland?

Mate van steun verschilt

Een rondgang langs de twaalf provincies toont aan: de verschraling van journalistiek in de regio is vergelijkbaar, maar de mate van steun verschilt. Groningen en Noord-Brabant zijn op dit moment, naast Zuid-Holland, de enige provincies met een duidelijk mediabeleid. Beide hebben een financiële regeling ter ondersteuning van onderzoeksjournalistiek, met een omvang van respectievelijk 97.600 en 90.000 euro. Friesland maakte recent bekend dat de provincie dit jaar 100.000 euro in gaat zetten voor de regionale en lokale media. De regeling moet nog worden uitgewerkt, maar is onderdeel van een groot initiatief met geld ter ‘ondersteuning van de Friese gemeenschap’.

Friesland had in het verleden al eens een mediafonds, evenals Limburg. De financiering van media in de provincie Limburg is inmiddels gestopt. Daarmee valt Limburg in de groep met provincies die de journalistiek niet financieel steunen: Flevoland, Noord-Holland, Drenthe, Overijssel en Zeeland. Daarnaast zijn er provincies waar op dit moment onderzocht wordt of en hoe journalistiek moet worden gesteund. Dat zijn in elk geval Utrecht en Gelderland.

Beweeg met je muis over de provincies om te zien welke provincie wat doet:

Fundamentele vragen

Aan de keuze van provincies om wel of niet de journalistiek ondersteunen, liggen – zo blijkt – fundamentele vragen ten grondslag: is financiering vanuit de overheid überhaupt wel de oplossing voor de verschraling? En moet financiering voor media uit verschillende overheidslagen komen? Anders gezegd: wiens verantwoordelijkheid is het redden van de journalistiek eigenlijk?

Veel provincies kijken naar het Rijk, of noemen expliciet dat ze geen verantwoordelijkheid hebben voor de regionale journalistiek. ‘Wij beperken ons tot de wettelijke taak en hebben geen autonoom mediabeleid’, is de reactie van Limburg.

De coronacrisis brengt, desgevraagd, geen verandering in het provinciaal mediabeleid. Vanuit Noord-Brabant: ‘Minister Slob heeft al middelen beschikbaar gesteld.’ En als dat niet voldoende is, zo stelt de provincie, is het maar de vraag of zij wel de aangewezen partij is om een tekort aan middelen aan te vullen. ‘De provincie heeft nu geen directe verantwoordelijkheid voor de media.’ Uit Utrecht komt hetzelfde geluid: ‘Het is niet logisch als iedere overheidslaag dezelfde steunmaatregelen in het leven roept. We moeten aanvullend zijn en op onze eigen verantwoordelijkheden letten.’

Fondsen op gemeenteniveau vaak succesvoller

Het is niet alleen een kwestie van verantwoordelijkheid. Uit het onderzoek van de Universiteit Leiden blijkt dat fondsen op gemeenteniveau de afgelopen jaren vaak succesvoller zijn geweest dan initiatieven op provinciaal niveau. Het Friese Mediafonds (2013), bijvoorbeeld, kreeg als kritiek dat het geen aanvragen van freelancers honoreerde en dat de behandeling van aanvragen te lang duurde. Het fonds ligt sinds 2015 al stil. Op basis van deze uitkomsten van het onderzoek kiest ook Zuid-Holland ervoor de 332.000 euro te betalen aan bestaande of nieuwe mediafondsen van gemeenten. Een provinciaal fonds zou volgens hen juist concurreren met gemeentelijke fondsen en landelijke stimuleringsregelingen.

Provincies benadrukken wel dat ze de regionale en lokale media steunen door het plaatsen van advertenties of door incidentele samenwerking. De provincie Overijssel: ‘Waar mogelijk werken we samen om relevante informatie bij inwoners van Overijssel te krijgen. Een goed voorbeeld hiervan was de viering van 75 jaar Vrijheid in Overijssel en de Provinciale Statenverkiezingen vorig jaar.’ Zeeland geeft een vergelijkbaar antwoord. Ondersteuning is incidenteel. ‘Bijvoorbeeld als media onderdelen van het provinciale beleid belichten.’

Euro per inwoner

In Drenthe wordt geen extra geld vrijgemaakt naar aanleiding van de coronacrisis, maar de provincie wil op inventieve wijze media alsnog wat ondersteuning bieden: ‘We proberen extra advertentieruimte in te kopen, bijvoorbeeld voor informatie over wegwerkzaamheden. Dat kunnen we dan ook uit het potje van infrastructuur betalen.’ Toegegeven, dat heeft z’n beperkingen. ‘Het heeft weinig zin om in het lokale blad van Emmen te adverteren dat we een kleine straat in Meppel opbreken.’

Het zijn kleine gebaren. Om de lokale en regionale journalistiek te redden, menen de onderzoekers van de Universiteit Leiden dat op jaarbasis een euro per inwoner nodig zou zijn. In Zuid-Holland komt dat uit op een totaal van 3,7 miljoen, ruim het tienvoudige van de beloofde 332.000 euro. De provinciale mediaplannen in Noord-Holland strandden opvallend genoeg doordat betreffende media het zelf niet zagen zitten. Hugo Schneider, destijds hoofdredacteur van regionale dagbladen in Noord-Holland, tijdens het rondetafelgesprek met Remkes in 2018: ‘Een subsidie voor journalistiek is goed bedoeld, maar biedt geen structurele oplossing voor het feit dat goede journalistiek een prijs heeft.’

Voor dit verhaal is het mediabeleid van de twaalf provincies onder de loep genomen en is er gesproken met hun woordvoerders.

Foto: Coen van den Broek

Lees ook:

Hoe kwetsbaar de lokale journalistiek is, blijkt ook uit dit onderzoek van het Stimuleringsfonds uit 2019. Hoe komt dat, wat zijn de gevolgen voor onze democratie en wat kunnen we eraan doen?

De regionale kranten van NDC Mediagroep kregen regelmatig van lezers te horen dat ze te weinig lokaal nieuws brachten. Focus, het hyperlokale initiatief van de uitgeverij, moet dat gat online opvullen. In drie regio’s in Drenthe, Friesland en Groningen wordt lokale onderzoeksjournalistiek bedreven. ‘De mensen weten zelf het beste wat er in hun gemeente speelt.’

Van 22 juni tot en met 5 juli staat een nieuwe aanvraagronde van het Tijdelijk Steunfonds voor Lokale Informatievoorziening open. Huis-aan-huiskranten, lokale publieke omroepen, nieuwsbladen en lokale nieuwssites die aan de gestelde voorwaarden voldoen, kunnen steun aanvragen.