Waarom de Deense overheid kranten steunt met belastinggeld (verslag)

Foto’s: Paul Sijm

Eerder die dag heeft Lars Werge, voorzitter van de Deense vereniging voor journalisten (Dansk Journlistforbund) uitleg gegeven over dit financieringsmodel. Het Deense model houdt in dat de overheid tot 30 procent bijdraagt aan de kosten van private mediaorganisaties. In 2018 kwam dit neer op 55 miljoen euro. Dit staat los van de financiering van de publieke omroep.
Bruning was als NVJ-secretaris aanwezig bij dit gesprek, omdat hij een voorstander is van dit model, ook voor Nederland. Hij reageert tijdens de borrel desgevraagd lachend op de constatering tijdens het slotdebat. Nee, hij is niet ineens afgestapt van zijn pleidooi voor overheidssteun aan alle mediaorganisaties, maar hij miste wel wat enthousiasme bij Werge.

Die leek zich vooral zorgen te maken over de aanstaande verkiezingen in Denemarken. Een nieuwe regering kan nieuw beleid betekenen. Onlangs al werd het kijk- en luistergeld dat naar de publieke omroep in Denemarken ging, afgeschaft. Gevolg: 20 procent minder geld voor de publieke media. En wie weet wil een nieuwe regering óók op private media gaan bezuinigen.

Publiek goed

Het Deense model heeft zijn oorsprong in de achttiende eeuw. In eerste instantie was de financiële steun van de overheid bedoeld om druk en distributie van krantenbedrijven te bekostigen. Het geld wordt opgebracht door iedereen, via belastingen. De gedachte hierachter was dat kranten een rol spelen in het versterken van de democratie en dat elke burger in staat moet zijn een krant te kopen. De krant werd gezien als publiek goed, voor iedereen bereikbaar en betaalbaar, en dus ook publiek gesteund.

Pas in 2011 werd het distributieprincipe afgeschaft. Vanaf toen was de financiële steun niet langer exclusief voor druk- en distributiekosten, maar voor ‘editorial support’ in het algemeen. Een belangrijke aanpassing, omdat die veel meer media in staat stelde aanspraak te maken op het geld.
De recente bezuinigingen en de zorgen van Werge leggen direct de kwetsbaarheid van het Deense model bloot. Daarbij komt nog het risico van een overheid en een journalistiek die te dicht tegen elkaar aan gaan schurken. Werge zegt in aanloop naar de verkiezingen te pleiten voor ‘zowel economische als ethische verbeteringen’. Niet alleen meer geld, maar ook meer waarborg voor redactionele onafhankelijkheid, omdat volgens hem de traditionele waakhondfunctie onder druk staat – zeker op lokaal niveau.

Niet zaligmakend

Bruning heeft op een ander punt wél zijn mening bijgesteld. Hij dacht dat wanneer alle mediaorganisaties in principe aanspraak kunnen maken op overheidsgeld, en niet alleen de publieke omroep, de rivaliteit tussen publieke en private media zou zijn opgelost. Het model beslecht de bekende discussie over ‘gelijk speelveld’, hoopte hij.
Zijn Deense collega moet hem teleurstellen: er is misschien juist wel meer agressie. Werge: ‘Er is hier een koude oorlog, misschien zelfs wel een hete oorlog, tussen private en publieke media.’ Ook het Deense model is dus niet zaligmakend, concludeert Bruning. ‘We moeten in Nederland toch maar ons eigen model uitvinden.’

Klik hier om de PowerPoint-presentatie van Lars Werge te downloaden.
Op Regio Vecht Terug-congres ging het ook over een ander model: het BBC-model. Lees hier het verslag.