Minder Amsterdam in de krant, meer Meppel en Geleen: zo pak je dat aan, volgens sociaal geograaf Josse de Voogd
Nieuws | Regio‘Stel de Randstad niet als norm.’ Dat is de boodschap van sociaal geograaf Josse de Voogd. Veel journalisten wonen in Amsterdam, en dat heeft invloed op de berichtgeving. Terwijl middelgrote, ‘gemiddelde’ plaatsen veel representatiever zijn voor Nederland. ‘Ik neem soms journalisten mee. Het is vaak een eye-opener voor hen hoe het gemiddelde Nederland eruitziet.’
In zijn lezing op het congres De regio vecht terug hield De Voogd een pleidooi voor meer regionale diversiteit in de media. Als media over ‘de regio’ berichten doen ze dat volgens hem vaak in clichés of extremen. De boze boer en de leeggelopen achterstandsdorpen domineren deze verhalen. ‘In verhouding gaat het dan vaak over Pekela of Urk. Zelden over Meppel of Geleen. Ik probeer daarom juist de nadruk te leggen op het midden.’
Dat midden noem je Middenland: het Nederland van de middelgrote gemengde plaatsen. De term doet me denken aan de Amerikaanse ‘flyover country’, een enorm gebied tussen de oost- en westkust dat media en politici links laten liggen. Kun je die twee vergelijken?
Het Nederlandse Middenland is wel wat welvarender en de schaal is veel kleiner. Het gaat om het gebied tussen de Randstad en de echte randgebieden zoals Oost-Groningen en Zeeland. Maar het is wel hetzelfde idee. De Intercity stopt er niet, dus als je van de ene naar de andere stad gaat, zie je het niet. Terwijl daar ook heel veel mensen wonen.
Middelmaat is vaak geen nieuws. Is het typerend voor de journalistiek dat ze zich richt op extremen?
Ja. Ik merk dat ook in mijn eigen onderzoek. Ook ik heb veel gekeken naar de meest uitgesproken gevallen van kiesgedrag en uitslagen. Het Middenland is wat minder uitgesproken. Vaak stemt bijvoorbeeld niet de hele wijk op een extreme partij, maar is de uitslag gematigder en lopen verschillen veel meer door elkaar. Maar juist de uitersten zijn ontzettend sprekend en beeldend, dus het is logisch dat journalisten afgaan op het exotische. Dat is niet erg, als er maar een disclaimer bijkomt dat die uitersten niet representatief zijn.
Moet zo’n disclaimer dan onder elk verslag uit een bepaald gebied komen te staan?
Woordkeuze kan al heel bepalend zijn. Als je bijvoorbeeld zegt dat iets speelt in de grote steden, dan impliceer je al niet meer dat het een issue is in het hele land. Het is al winst als er niet op grond van de ene plek aannames worden gedaan over andere plaatsen. Dat mag je best expliciet maken.
Niet alleen veel journalisten, ook veel lezers van de landelijke kranten wonen in de Randstad. Is het dan niet logisch dat er ook meer over wordt bericht?
Ik zeg niet dat we Amsterdam moeten negeren. Veel journalisten en lezers wonen er en er gebeurt veel, dus het is niet gek dat er iets meer aandacht naartoe gaat. Maar het is wat anders om de Randstad als norm te stellen. Uit de berichtgeving moet niet blijken dat Amsterdam je standplaats is en je dat als standaard beschouwt. Amsterdam is één van de regio’s waar Nederland uit bestaat.
Van een krant met vooral Randstedelijke lezers is het misschien nog wel te begrijpen, maar televisie en het politieke debat zouden echt geoneutraal moeten zijn. Het probleem is, die leunen weer op de krant. En vervolgens sijpelt de berichtgeving door in het politieke beleid, waardoor dat ook een Randstedelijke focus krijgt.
Je pleit voor meer diversiteit. Moeten journalisten die over een bepaalde regio schrijven, daar zelf vandaan komen?
Je kunt niet alle types mensen binnenhalen, niet iedereen kan meeschrijven aan de krant. Ik ben ook niet voor streefcijfers of quota, want het gevaar is dan dat je juist weer bepaalde groepen buitensluit. Bij vrouwenquota zou dat bijvoorbeeld de kansarmere man zijn, en bij regionale quota de kansarme mensen en gebieden in de Randstad. Diversiteit is goed, maar moet niet het enige criterium zijn. Het wordt pas een probleem als de verhouding heel schreef is. Als de helft van je redactie in Amsterdam woont, zoals bij de Volkskrant, dan vind ik dat wel erg veel.
En als dat uit de artikelen blijkt, voelt de lezer uit een andere regio zich niet meer vertegenwoordigd. Kan dat leiden tot wantrouwen richting de media?
‘Het kan zeker een rol spelen. Mensen krijgen het idee dat ze vanuit de Randstad worden toegesproken en uitgelegd krijgen hoe het zit, terwijl het bij hen helemaal geen issue is. Zoals in de berichtgeving rondom kansenongelijkheid bij het schooladvies. Media berichten regelmatig dat kinderen met een niet-westerse achtergrond een lager schooladvies zouden krijgen. Maar dat blijkt vooral een Amsterdams probleem. Landelijk gezien blijkt er geen sprake van. Als je in de krant iets leest wat bij jou helemaal niet speelt, dan kun je je gaan afvragen: wat vertellen ze eigenlijk nog meer wat niet klopt?
Wat kun je als redactie doen om dat Randstadisme te verminderen?
‘Het begint met bewustwording. Luisteren, bijvoorbeeld door gebruik te maken van lokale media om je in te lezen. Meer uitwisseling en samenwerking tussen landelijke en regionale media zou ook kunnen helpen. Nu bedienen regionale media steeds maar een bepaalde regio en landelijke media berichten met een randstedelijke blik. Maar ook de landelijke media moeten weten wat in andere regio’s speelt en dat perspectief meenemen in hun verslaggeving.’
Zouden redacties daarom meer het land in moeten trekken?
‘Je kunt niet van een journalist verwachten dat hij of zij elke plek van het land kent, maar als krant kun je die bewustwording wel organiseren. Maak een keer per jaar een excursie naar een willekeurige plek en rijd daar rondjes met de bus. Ik neem soms journalisten mee. Het is vaak een eye-opener voor hen hoe het gemiddelde Nederland eruitziet.’
Heeft het thuiswerken tijdens de coronapandemie geholpen voor de spreiding van redacteuren door het land?
‘Vanuit een krantenredactie heb ik begrepen dat er iets is veranderd in de vergaderingen: sinds de pandemie zijn daar meer mensen bij aanwezig die normaal gesproken te ver weg woonden. Dat zorgt al voor meer diversiteit. Daarnaast trekken er nu meer mensen weg uit de Randstad, omdat gebleken is dat ze ook goed vanuit huis kunnen werken. Dat zorgt ook voor meer regionaal bewustzijn, al zit je dan misschien nog steeds wel in je eigen bubbel. Maar toch: als je op weg naar de redactie langs allerlei andere plekken in het land komt, maakt dat je er bewust van dat die ook bestaan.’
De Regio Vecht Terug gemist? Bekijk nu hier het event én de keynote van Josse de Voogd terug.
Foto door: Anoesjka Minnaard