Hoe het business model canvas kan helpen bij innovatie: ‘Je gaat niet in je eigen oplossing geloven, maar laat de feiten spreken’

Nieuws | Vernieuwing

Een nieuwsbrief, data scraper of app: journalistieke innovaties zijn er in overvloed, maar hoe komen ze tot stand? In een driedelige serie nemen we je mee in het business model canvas, een werkwijze waarmee je aan de hand van verschillende bouwstenen jouw ideeën voor innovatie kunt testen. Vandaag deel 1: hoe kom je erachter of jouw aannames over de behoefte van je beoogde doelgroep kloppen?

Hoeveel nieuwsapps hebben Nederlanders eigenlijk op hun telefoon? Dat vroegen Ellis en Heleen Emanuel zich af. De zussen zagen dat er een overdaad aan nieuwsapps is en hopen die in één overzichtelijke app te gieten, als een gids die de gebruiker snel toegang geeft tot relevante nieuwsartikelen. Tijdens de Accelerator, het innovatieprogramma van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, ontdekken ze onder begeleiding van coaches en mentoren in een afgebakende periode of hun app levensvatbaar is.  

Makkelijker beslissingen nemen

Daarvoor gebruiken ze het business model canvas, een werkwijze waarbij je in ongeveer 45 minuten een formulier kunt invullen met daarop negen vakken, ook wel ‘bouwstenen’ genoemd. Door alle vakken in te vullen, krijg je zicht op alles wat met je product te maken heeft. Dat zijn eerst nog aannames, die je gaat toetsen, totdat elk vak getoetst (gevalideerd) is. Het canvas maakt moeilijke beslissingen makkelijker, bijvoorbeeld of je ergens mee moet stoppen of doorgaan. Bij de eerste stappen in het canvas focus je op de gebruiker. Daarvoor zoom je in op het onderdeel ‘waardepropositie’: wat zijn je producten en diensten en welke taak vervult jouw innovatieve idee voor de gebruiker? Als je al die aannames (grotendeels) hebt bewezen of weerlegd, kun je zeggen dat het product, de dienst of taak waarde toevoegt voor de gebruiker. 

Het canvas zorgt dat je niet in je eigen oplossing gaat geloven, maar je de feiten laat spreken

Voor Ellis Emanuel en haar zus helpt het canvas om scherp te krijgen welke aannames ze moeten testen: de voor de hand liggende en ook de meer risicovolle veronderstellingen – aannames waarvan je eigenlijk nog geen idee hebt of ze kloppen. ’We doen veel tegelijk en tijdens het nadenken over je product word je snel afgeleid.  Het canvas zorgt ervoor dat je niet in je eigen oplossing gaat geloven, maar je de feiten laat spreken,’ zegt Ellis. ‘Zo was onze aanname dat Nederlanders in ieder geval meer dan één nieuwsapp op hun telefoon hebben. Dat hebben we getest via een poll op Twitter, waarop we in korte tijd meer dan tweeduizend reacties hadden. De vraag die we stelden: hoeveel apps gebruik jij om op de hoogte te blijven? Daar kwam uit dat ongeveer zeventig procent van de respondenten twee of meer apps gebruikt om het nieuws te volgen.’ 

De eerste constatering van Ellis en Heleen is daarmee bewezen. ‘Nu wordt het zaak de meer risicovolle aanname te toetsen, namelijk dat mensen liever minder nieuwsapps zouden gebruiken. Je gaat stapje voor stapje verder in dit proces.’ 

Campagne rond desinformatie

Dylan Ahern, die met zijn initiatief DE/MO ook meedoet aan de Accelerator, voelde in eerste instantie weerstand tegen het gebruik van het business model canvas. ‘Het voelt eerst vreemd om dit soort formulieren te gebruiken bij het maken van journalistieke verhalen.’ Na een aantal sessies gebruikt hij het toch: niet voor het ontwerpen van een product, maar voor het toetsen van een inhoudelijke strategie die hij met zijn teamgenoten Jochem Jordaan en Floris Rijssenbeek bedenkt rondom hun verhalen. 

Wij vroegen ons af of onze campagne wel paste bij de beoogde doelgroep. Vinden zij ons niet te activistisch?

 ‘Wij willen cultuur inzetten om door heel Europa meer betrokkenheid te realiseren bij maatschappelijke thema’s. Dat hebben we eerder al gedaan, maar zonder zo’n canvas. Dan merk je dat je misschien wel hele mooie dingen maakt, maar dat de stukken te weinig worden gelezen. Of dat je een campagne bedenkt om je verhalen te promoten, maar dat deze anders landt dan je voor ogen had. Zo hadden we ten tijde van de verkiezingen in Hongarije een campagne rond desinformatie. Daarvoor schreven we artikelen en bedachten we een ludieke campagne; we gaven verkiezingsposters met desinformatie een sticker met daarop het woord ‘propaganda’. Daarna vroegen we ons af of dat wel past bij de beoogde doelgroep, vinden zij ons hiermee niet te activistisch?’ Het canvas is voor Dylan en zijn teamgenoten een goed hulpmiddel waar mee ze van tevoren onderzoek kunnen doen naar de impact en het effect van een verhaal: ‘Wordt het ook daadwerkelijk gelezen, en hoe kunnen we daar het beste aandacht voor vragen?’

Routinewerk door robots 

‘Als je eenmaal met het canvas hebt gewerkt gaat het niet meer uit je systeem,’ zegt tech-investeerder Marvin Bonsen, die startups financiert en coacht. In 2016 bedacht hij United Robots, een start-up die eenvoudig journalistiek schrijfwerk overlaat aan een robot. ‘Ik merk dat dagelijks de bouwstenen uit het canvas voorbijkomen, al wordt het niet zo benoemd, we houden er gewoon rekening mee.’  

Volgens Bonsen hoef je niet altijd precies de volgorde van het canvas aan te houden, dat bij de gebruiker van een product begint. ‘Soms weet de gebruiker namelijk niet dat hij of zij behoefte heeft aan een nieuwe techniek. Met United Robots vonden we een krant met veel lokale titels waar we direct waarde konden toevoegen door een deel van het routinewerk te vervangen door onze goedkopere robottechniek. Van tevoren hadden ze echt niet bedacht dat ze juist hier behoefte aan hadden.’   

Mogelijk komen er andere inzichten naar boven die ons dwingen tot een koerswijziging

De volgende stap voor Dylan en het team van DE/MO is een meer zakelijke. Daar biedt het canvas ook mogelijkheden voor. Je kunt bijvoorbeeld inzoomen op wie je belangrijkste partners zouden kunnen zijn, de gewenste inkomstenstromen en kostenstructuur. Ook kun je een doelgroep proberen te vinden door het onderdeel klantsegmenten verder uit te werken. ‘Na deze sprint moeten we ook uitzoeken: hoe verkopen we dit? Een aan wie? Daarvoor gaan we door met het invullen van het canvas.’

Wat als blijkt dat er niemand op je journalistieke innovatie zit te wachten? ‘Dan zijn we bereid de uitkomsten op het canvas te volgen’, zegt Ellis Emanuel over haar app-idee. ‘Mogelijk komen er andere inzichten naar boven die ons dwingen tot een koerswijziging. Zo krijgen we steeds scherper wat wél waarde toevoegt. Ik durf me aan het canvas over te geven. Wat er ook uitkomt.’ 

Illustratie: Merlijn van Bijsterveld.

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.