Doembeelden in klimaatjournalistiek: objectief of gekleurd?
Nieuws | Wat zegt de wetenschap?De toekomstbeelden die door klimaatjournalisten worden geschetst zijn zelden rooskleurig. Drie wetenschappers onderzochten of klimaatjournalisten hun eigen opvattingen laten doorklinken in hun werk. Dat blijkt mee te vallen.
Vuistdikke rapporten met toekomstscenario’s, voor klimaatjournalisten zijn ze dagelijkse kost. Aan hen de taak om de gevolgen van klimaatverandering uit te leggen. Soms leidt dit tot kritiek. Klimaatjournalisten krijgen geregeld het verwijt doemscenario’s te schetsen, of juist de gevolgen van de klimaatcrisis te bagatelliseren. In beide gevallen wordt de objectiviteit van de verslaggever in twijfel getrokken.
Speelt de manier waarop journalisten zelf denken over klimaatverandering een rol in het vertalen van klimaatwetenschap naar artikelen? Die vraag beantwoorden drie wetenschappers in recent gepubliceerd onderzoek.
Nieuwsneigingen
De wetenschappers brachten eerst in kaart welke tendensen te herkennen zijn in klimaatnieuws. Ze verdeelden meer dan duizend artikelen uit Indiase, Duitse, Zuid-Afrikaanse en Amerikaanse media in vier categorieën. Aan de ene kant van het spectrum zijn er verhalen waarin klimaatverandering wordt gepresenteerd als een grote dreiging. Daarbij wordt sterk geleund op bevindingen van wetenschappers en weinig aandacht is voor oplossingen. Aan de andere kant zijn er artikelen over de ‘economische kansen’ van klimaatverandering, met een sterke focus op oplossingen in het hier en nu.
Vervolgens vroegen de wetenschappers dertien journalisten, ieder auteur van enkele van de geanalyseerde artikelen, naar hun persoonlijke ideeën over klimaatverandering en de mate waarin ze zich privé inzetten voor klimaatbescherming. Ook werd de journalisten gevraagd naar hun rolopvatting.
Vijf smaken
De journalisten, de meeste academisch geschoold en gespecialiseerd in klimaat- of wetenschapsjournalistiek, wilden vooral een brug vormen tussen politiek, wetenschap en de samenleving. De helft zag zichzelf nadrukkelijk niet als activistisch.
Ze waren het er allemaal over eens dat de mens klimaatverandering veroorzaakt en dat dit kwalijke gevolgen heeft voor de planeet. Inzoomend vonden de wetenschappers echter vijf verschillende houdingen met betrekking tot klimaatverandering.
Zo waren er drie journalisten die benadrukten dat geïndustrialiseerde landen een verantwoordelijkheid hebben voor de opwarming van de aarde en de gevolgen hiervan. Drie andere uitten vooral hoop op internationale samenwerking om de schade te beperken. Aan de meeste uitgesproken kant waren er twee journalisten die meenden dat ons een grimmige toekomst vol schaarste en conflict te wachten staat.
Overlap
Er was slechts her en der overlap tussen de visie die naar voren kwam in de artikelen van de journalisten en hun persoonlijke overtuigingen. Zo schreven de journalisten die een grimmige toekomsten verwachten vaker verhalen waarin de toekomstige dreiging voor ecosystemen centraal staat. Maar, zo voegen de wetenschappers eraan toe, het doembeeld werd in de journalistieke artikelen sterk afgezwakt.
De onderzoekers concluderen, enigszins voorzichtig gezien het beperkte aantal geïnterviewde journalisten, ‘dat klimaatjournalisten zelden hun eigen interpretatie laten doorsijpelen in hun klimaatverslaggeving’ en dat klimaatverslaggevers een ‘professionele afstand’ weten te behouden tot de materie waar ze over schrijven.
