Gered door de ‘Belgische Berlusconi’: hoe 20 jaar DPG Nederland begon bij Het Parool

Het van oorsprong Belgische DPG Media was deze maand precies twintig jaar actief in Nederland. Het grootste mediabedrijf van de lage landen begon in 2003 met een meerderheidsbelang in Het Parool. Een documentaire van Frans Bromet uit die tijd geeft een uniek inkijkje in een van de belangrijkste gebeurtenissen uit de Nederlandse mediageschiedenis. We blikken terug met hoofdrolspelers.

Jongensboekenromantiek. Een wederopstanding. Maar ook: pijnlijk. Zo beschrijven betrokkenen het moment waarop Het Parool in 2003 losbreekt van uitgever PCM en grotendeels in handen komt van De Persgroep (nu DPG Media). Het was bovendien het moment dat de kiem werd gelegd voor een ontwikkeling die de Nederlandse dagbladenmarkt op zijn kop zou zetten.

Misschien zag Frans Bromet dat wel aankomen, want hij volgde het proces van dichtbij. Zijn documentaire The Devil is in the Detail werd in de zomer van 2003 uitgezonden door de VPRO. Onderhandelingen, ruzies, het redactieleven: alles legde de bekende filmmaker vast. Sinds kort staat de film op Vimeo, tot groot geluk van nostalgici. Alleen al de beelden van de rokende Parool-journalisten op de redactie. ‘Op een gegeven moment is ingevoerd dat er alleen na vier uur nog binnen gerookt mocht worden. Klokslag vier uur kwamen de asbakken op tafel,’ herinnert Kamilla Leupen zich.

Leupen komt als verslaggever van net 30 op de achtergrond voorbij in Bromets documentaire. Tegenwoordig is ze hoofdredacteur van Het Parool. Toen ze van een collega hoorde dat de documentaire op YouTube was gezet, keek ze hem direct in één ruk uit. ‘Ik had hem al 19 jaar niet gezien en ik was echt geraakt. Vooral door de vechtlust. Maar alles zit erin: de spanning, de overwinning, het verdriet.’

Kremlinwatch

Even recapituleren. Het is 2002, en Het Parool maakt al ruim twintig jaar verlies. Eigenaar PCM Uitgevers is er klaar mee en wil de roemruchte verzetskrant opheffen. Daarop smeden hoofdredacteur Erik van Gruijthuijsen en zijn adjunct Frits Campagne, die er nog wél in geloven, een plan. Ze willen losbreken.

Hun redacteuren weten dat die twee iets bekokstoven, maar niet wat. ‘Het was een soort Kremlin-watch: hoe lopen ze erbij, hoe is het humeur?’, blikt Van Gruijthuijsen terug. Leupen: ‘Je houdt je hoofdredactie altijd al in de gaten, maar nu zeker. Waarom zitten ze nou weer bij elkaar, waar gaat het over?’

Langzamerhand wordt duidelijk dat de krant los van PCM verder wil. Eind 2002 klimt Van Gruijthuijsen op tafel en roept: ‘Collega’s, wij gaan voor onszelf beginnen!’ Gejoel en geklap. Het is de scène waarmee The Devil is in the Detail opent. Eén van de kopers is De Persgroep, een dan nog vrij onbekend krantenbedrijf uit België geleid door ene Christian van Thillo. De Belgen worden met veertig procent van de aandelen grootaandeelhouder (en later vrijwel volledig eigenaar). Omdat het nog mis kan gaan – the devil is in the detail – waarschuwt Van Gruijthuijsen: ‘Nog geen champagne.’ Even later wordt er toch een trolley champagne binnengerold.

Op 16 januari 2003 is de deal rond. ‘De stemming was euforisch’, zegt oud-redacteur Igor Wijnker. ‘Het ging van: Het Parool gaat ter ziele naar: Het Parool maakt een nieuwe start.’

Krantengeschiedenis

Fast forward naar nu. De Persgroep heet inmiddels DPG Media en is het grootste mediabedrijf van Nederland. Na Het Parool slokte het onder andere de rest van PCM, Wegener en Sanoma op. Het bedrijf heeft tientallen kranten, tijdschriften en websites plus enkele radio- en tv-zenders.

Kamilla Leupen riep de Parool-redactie tijdens haar meest recente nieuwjaarsspeech op om The Devil is in the Detail te kijken. Ze hoopt dat de jonge garde zich laat inspireren door het lef dat de redactie destijds toonde. ‘Het is goed om een beetje van die drive mee te nemen naar nu. Het Parool moet nog steeds vechten, nu om zich te bewijzen in het huidige, digitale tijdperk.’

In Bromets documentaire wordt over de digitale toekomst niet gepraat. Een ander onderwerp speelt al wel: diversiteit. ‘Kijk, het zijn allemaal witte mensen hier. Da’s een beetje raar’, wijst een redactiechef naar zijn collega’s, die ondertussen wel over een heel diverse stad moeten schrijven. ‘De krant zelf is sindsdien inhoudelijk​ ​veel diverser geworden​’, zegt Leupen nu. ‘Maar de redactie is, hoewel minder wit, nog steeds overwegend wit.’

Zorgen

De Persgroep laat Het Parool in 2004 als eerste Nederlandse dagblad overgaan op tabloidformaat – in België al heel normaal. Inhoudelijk wordt de focus nog meer op Amsterdam gelegd.  De rode cijfers worden weer zwart, maar op lange termijn zou de krimp doorzetten:  Was de oplage in 2003 nog 85.000, nu is dat 62.000.

Zakelijk eindverantwoordelijk voor Het Parool is tegenwoordig Erik van Gruijthuijsen. Via enkele omwegen schopte hij het tot algemeen directeur van alle nieuwsmedia en tijdschriften van DPG. Bromet filmde hem veruit het meest voor zijn documentaire. ‘Bloedirritant, steeds die Frans Bromet met dat nasale stemmetje’, zegt hij. ‘Maar wij vonden dat we het als journalisten die zelf overal toegang toe vragen principieel moesten toestaan.’ Zou zoiets bij het huidige DPG nog kunnen? ‘Ik hoop van wel. Maar ik weet het niet zeker.’

Maar dan: ontslag

Vijf maanden na de overname, in mei 2003, krijgt  zijn ‘jongensboekverhaal’, zoals hij het noemt, een zwarte bladzijde. Mede vanwege teruglopende advertentieverkoop worden zeventien redacteuren ontslagen.  Op de redactie lopen werknemers ontredderd of juist vloekend en tierend rond – Bromet in hun kielzog. ‘Kankerzooi. Klerezooi’, gromt een opmaker. ‘Het is gewoon kút’, spuwt een eindredacteur die zelf mag blijven. ‘Ik heb in de loop der jaren nog veel moeten reorganiseren’, zegt Van Gruijthuijsen nu. ‘Maar dit was de pijnlijkste keer.’

Ontslagrondes zijn in de journalistiek dan nog niet zo gebruikelijk als ze later zouden worden. ‘Het Parool was eigenlijk de eerste krant die flink reorganiseerde’, zegt Igor Wijnker, één van de groep van zeventien. ‘Achteraf pakte mijn ontslag niet heel verkeerd uit. Ik heb bijvoorbeeld kort daarna mijn eerste boek geschreven.’ Wijnker is de enige vertrokken redacteur die door Bromet werd geïnterviewd. Veel anderen wilden niet, vermoedt hij. ‘Sommigen waren echt pissig. Het is anders als je ergens al tientallen jaren werkt.’

De ontslagbrieven werden op een vrijdagavond door een koerier bezorgd, vertelt Kamilla Leupen. ‘Elke keer als ik een brommer hoorde werd ik gek. Op een gegeven moment belde een collega die al wist dat ik mocht blijven me, die als grap zei: met koeriersbedrijf Van Puffelen, ik kan uw huis niet vinden! Eerst schrok ik, daarna heb ik er hard om gelachen.’

Omwenteling

De ontslagronde markeerde een omwenteling in de dagbladjournalistiek. De vette jaren liepen ten einde. Wijnker: ‘In de jaren ervoor was er nog veel mogelijk. Ik kon naar schaats- en atletiektoernooien in het buitenland, al was Het Parool daarin al wel selectiever dan meer kapitaalkrachtige kranten. Ik was gewend om lang over verhalen te kunnen doen. Daarna werd het sneller, harder.’

Natuurlijk waren er ook voor 2003 al zorgen over de toekomst van kranten in het digitale tijdperk. ‘Maar ik nam dat een beetje ter kennisgeving aan. Dat was tekenend voor die tijd. Je denkt dat het tot einde der tijden doorgaat.’ 

Wijnker werd na zijn ontslag freelancer en is dat nog steeds. Tegenwoordig besteedt hij meer tijd aan boeken en schrijfcoaching dan aan journalistieke stukken. Dat komt vooral door de tarieven. ‘Freelancers zijn bij DPG kind van de rekening geworden. Een paar jaar geleden zag ik oude honorariumoverzichten. Het was bijna schokkend hoeveel ze toen nog betaalden.’ Wat dat betreft, zegt hij, is Christian van Thillo een ‘keiharde zakenman’ gebleken.

Opportuniteit

Van Thillo was destijds nog een relatieve onbekende, die door sommigen met argusogen werd bekeken. In The Devil is in the Detail refereert een economieredacteur eraan dat deze ‘Belgische Berlusconi’ zich in eigen land weleens met de inhoudelijke koers van zijn kranten scheen te bemoeien. Toch overheerste de opluchting. Want ja, zegt Van Gruijthuijsen: ‘Wie stapt er nou in een krant die al meer dan twintig jaar verlies maakt?’ 

Iemand die bereid was harde keuzes te maken, zou blijken. Ook na 2003 werd bij DPG nog vaak gesaneerd om Het Parool en andere kranten te doen overleven. Tegenwoordig is de markt veel gunstiger en maakt DPG Media fors winst (228 miljoen euro in 2021). Het idee dat het DPG meer om geld gaat dan om de inhoud, blijft aan het bedrijf kleven. Van Gruijthuijsen benadrukt dat Van Thillo behalve zakenman een echte krantenman is die we dankbaar moeten zijn voor het gezond en digitaal groot maken van de Nederlandse dagbladen. 

Zelf komt Van Thillo in The Devil is in the Detail ook voorbij. ‘Voor ons is het een fantastische opportuniteit’, zegt hij glunderend op die 16e januari, als alle papieren zijn getekend. Bromet vraagt hem of de overname van Het Parool onderdeel is van een strategie om zijn bedrijf naar Nederland uit te breiden. ‘Nee, nee’, bezweert Van Thillo: van ‘expansiedrang’ is geen sprake. Om daar na een korte pauze aan toe te voegen: ‘Maar wie weet, als dit lukt, komen er nog andere dingen. Zou kunnen.’ 

Foto INIT-gebouw (redactie Parool): Berlinda van Dam – Hollandse Hoogte / ANP