Hoe we in Nederland het nieuws bewaren
Nieuws | Op de werkvloerNieuws van vandaag kan ook in de toekomst relevant zijn. Daarom is het belangrijk dat artikelen en producties goed bewaard blijven, maar dat is anno 2024 een stuk ingewikkelder dan vroeger. Nieuws is immers niet alleen meer wat er in de papieren krant staat, het is ook verpakt in podcasts, animaties, liveblogs en voorgelezen verhalen. Hoe archiveer je zo’n diverse nieuwsstroom?
Iedere dag loopt Marianne Vermaak nauwkeurig de papieren editie van NRC na. Als documentalist van de NRC-redactie zorgt ze ervoor dat er een exacte kopie van de papieren krant in het digitale archief belandt. ‘Ik controleer of het bestand precies overeenkomt met hoe de krant gedrukt is.’
Valkuil
Toen Vermaak in 1998 bij NRC aan de slag ging, bestond het documentatieteam nog uit vier fulltime medewerkers. Ze hielpen redacteuren met het vinden van oude artikelen, of beantwoordden vragen van bellende lezers: ‘Dan vroegen ze bijvoorbeeld naar artikelen die ze gelezen hadden, maar niet uitgeknipt hadden of kwijt waren geraakt, en hielpen wij ze met zoeken.’ Vermaak heeft het allemaal zien veranderen: van papieren, moeilijk doorzoekbare archieven naar digitale databases waarin je razendsnel kunt navigeren met trefwoorden en volzinnen.
Tegenwoordig verschijnt nieuws niet meer alleen op papier, maar in allerlei vormen, zoals online artikelen, animaties en voorgelezen verhalen. Het is verleidelijk om te denken dat al dit digitale materiaal voor altijd beschikbaar blijft op het internet, maar dat is een valkuil, blijkt uit onderzoek. In Amerika is de laatste jaren veel bezuinigd op archieven, met alle gevolgen van dien: in het ergste geval gingen websites volledig offline – waardoor er niets overbleef van alle gepubliceerde artikelen. De vele verschillende publicatievormen hebben archiveren niet makkelijker gemaakt. Hoe kan het nieuws alsnog goed bewaard blijven?
Animaties en tweets
NRC besloot in 2008 om alleen nog virtuele kopieën van de krant, met daarin alle artikelen en foto’s, digitaal op te slaan. ‘Toen werd ons productieproces grotendeels digitaal, dus ook het bewaarproces,’ zegt Dick van Eijk. Hij werkt sinds 1990 bij NRC. In 1999 was hij de eerste chef internet en tegenwoordig is hij als programmamanager onder andere eindverantwoordelijk voor het NRC-archief.
‘Alle artikelen en foto’s zijn zo opgeslagen dat we ervan op aan kunnen dat ze tot in de eeuwigheid zichtbaar en leesbaar te maken zijn.’ Maar, vertelt Van Eijk, dat geldt niet voor het hele archief. Zo gebruikte NRC vroeger Flash, een programma waarmee animaties gemaakt en bekeken konden worden. In 2020 hield het programma op te bestaan. ‘We hebben de bestanden nog wel, maar het wordt een uitdaging ze nog te bekijken.’
Vanuit de maatschappelijke gedachte kun je vinden dat nieuws goed gearchiveerd moet worden, maar de business zegt soms iets anders
Bas Agterberg, conservator mediahistorie bij Beeld en Geluid
Er zijn nog meer nieuwe productievormen bij gekomen. Liveblogs bijvoorbeeld, die gedurende een dag of week steeds aangevuld worden. Die archiveert NRC pas wanneer ze gesloten zijn, als een lang artikel. Daarnaast is de krant ook actief op sociale media. Deze berichten worden niet gearchiveerd. Niet nodig, vindt documentalist Vermaak: ‘Er is nog nooit een redacteur geweest die zei: ik zoek die en die tweet.’ Sociale-mediaberichten die onderdeel zijn van een artikel worden wel opgeslagen.
Erfgoed
Hoe ver ga je om alles te bewaren? Daar zitten grenzen aan, vertelt Bas Agterberg, conservator mediahistorie bij Beeld en Geluid. ‘Met een archief maak je geen winst,’ zegt hij. ‘Vanuit een maatschappelijke gedachte kun je vinden dat nieuws goed gearchiveerd moet worden, maar de business zegt soms iets anders.’
Bezuinigingen zorgen soms voor het verloren gaan van een deel van het archief, maar dat geldt ook voor een faillissement of de overstap naar een nieuw IT-systeem. Daarom zijn er in Nederland verschillende organisaties met de taak om nationaal erfgoed, waaronder de producties van Nederlandse media, te bewaren.
Zo verzamelt Beeld en Geluid alle radio- en tv-producties van de publieke omroep. Sinds 2006 gaat ieder item, van het journaal tot een satirisch programma, direct digitaal naar het depot. En Beeld en Geluid maakt ook selecties van commerciële radio- en tv-uitzendingen. Agterberg: ‘Die nemen we af en toe op in het archief, wanneer ze van nationaal belang zijn.’
Digitaal geboren
De nationale bibliotheek, de KB, heeft de taak om alle geschreven pers met landelijk bereik en grote regionale titels te bewaren. Naast het bijhouden van een papieren collectie van kranten, boeken en tijdschriften, maakt de KB sinds 2007 steeds meer titels digitaal beschikbaar via Delpher, op basis van afspraken met uitgevers
Maar de grootste uitdaging, zo vertelt Jasper Faase, hoofd collectievorming bij de KB, is het ‘digitaal geboren’ materiaal. ‘We archiveren ook websites, zoals Nu.nl en de website van de NOS. We hebben er nu ruim 28.000 gearchiveerd, maar dat is slechts een klein deel van het Nederlandse internet.’
Omdat de KB niet wettelijk bevoegd is het gehele .nl-domein op te slaan, moeten ze de beheerders van de website om toestemming vragen. ‘Soms willen partijen niet gearchiveerd worden. Het komt ook vaak voor dat de beheerder niet weet of er nog rechten van anderen zitten op onderdelen van de website. Dan is de wil er wel, maar zeggen ze toch nee.’
Er wordt gewerkt aan nieuwe regelgeving, want nu is de KB soms te laat. Zo is de oorspronkelijke website van misdaadjournalist Peter R. de Vries niet opgenomen in het webarchief. De nabestaanden van De Vries hebben de pagina opnieuw vormgegeven en ingevuld voordat de KB een kopie kon maken.
Incompleet archief
Geen enkel archief is volledig. Soms komt dat door pech of ondoordachte keuzes, soms door bewuste keuzes of beperkingen. Zo zijn er van oude journaaluitzendingen tot 1990 maar delen bewaard gebleven. Het journaal werd live uitgezonden en van de gehele uitzending was geen opname. Agterberg: ‘In het Beeld en Geluid-depot hebben we losse video’s, zoals reportages, maar dit is maar een selectie en niet het hele programma dat de kijker zag.’
Het gaat erom een collectie aan te leggen die onze cultuur representeert. Niet om volledigheid
Jasper Faase, hoofd collectievorming nationale bibliotheek KB
Van Eijk vertelt dat het papieren NRC-archief ook niet iedere variant van de krant bevat. ‘Toen NRC nog een middagkrant was, kwam het voor dat er om half twee nog iets belangrijks gebeurde. Dan werd de pers stilgezet en een pagina vervangen. Sommige abonnees kregen de nieuwe krant en andere kregen de oude versie. Maar we archiveerden alleen de laatste versie van de krant.’
Keuzes maken
Tegenwoordig verschijnen van iedere productie meerdere versies online, zegt Faase. Voor ieder artikel in een krant heb je een luisterversie en een app-variant en dan heb je nog veranderende koppen en digitale aanpassingen of rectificaties. ‘Is het nodig om iedere versie op te slaan? We hebben bij de KB liever veel verschillende publicaties dan tien versies van dezelfde. Je moet de beheersbaarheid in de gaten houden.’
In het recent gepubliceerde collectieplan is te lezen hoe de KB beslist wat wel en niet op te slaan. Keuzes maken móet wel, zegt Faase. ‘Anders kun je verzamelen tot je een ons weegt. Het gaat erom een collectie aan te leggen die onze cultuur representeert, niet om volledigheid.’
Over de auteur
