TikTok als journalistiek uithangbord: ‘Er is op dit moment geen censuur’
Nieuws | VernieuwingTikTok is de snelst groeiende nieuwsbron voor 18 tot 24-jarigen, blijkt uit internationaal onderzoek. Alexander Klöpping vreest dat de jeugd via het Chinese platform verkeerd wordt geïnformeerd en roept op tot een verbod. NU.nl ziet in hun veelbekeken video’s op het medium juist een journalistieke meerwaarde en ook NRC zette onlangs haar eerste stapjes op het videoplatform. Wat hebben Nederlandse media te zoeken op TikTok?
NU.nl begon eind 2019 met korte video’s op TikTok. ‘We merkten dat stagiairs het privé heel fanatiek gebruikten. Dat riep de vraag op of wij er niet ook iets mee moesten,’ vertelt coördinator sociale media Ingeborg Veen. Er waren nog wel allerlei vragen, herinnert ze zich. ‘Is er sprake van censuur? Hoe veilig is de app voor jongeren? Maar uit cijfers bleek dat er veel Nederlandse jongeren actief waren op het platform en met onze journalistiek zouden we een tegenwicht kunnen bieden aan de wirwar aan informatie die er rondgaat. Dat laatste gaf de doorslag.’
Op het account van NU.nl verschijnt elke dag één video. De redactie zorgt voor een mix tussen hard nieuws en gezellige verhalen. ‘Dat is een journalistieke afweging. Als we vinden dat onze volgers iets echt moeten weten, dan maken we er hoe dan ook een video van.’ Tijdens de coronacrisis maakte NU.nl bijvoorbeeld samenvattingen van 1 minuut van de persconferenties. ‘Dat was een gouden greep,’ zegt Veen. ‘Jongeren probeerden te begrijpen wat er om hen heen gebeurde. Als we een keer wat later waren met de video dan kregen we vragen waar het bleef. Dan weet je dat het werkt.’
Volgens UvA-onderzoeker Irene van Driel, die onderzoek doet naar mediagebruik door jongeren, leent TikTok zich goed voor interactie met een jonge doelgroep. Ook krijg je er als maker veel feedback op je producties en kun je content maken in samenwerking met jongeren. Alleen maar zenden is veel minder effectief, zegt ze. ‘En het werkt goed als een video wordt gemaakt door iemand waarin kijkers zich herkennen. Dat gaat over leeftijd, geslacht en diversiteit in de breedste zin van het woord.’
¬ Hieronder staan screenshots van TikTok video’s van Nu.nl, Washington Post en NRC. Klik op de afbeelding om naar de desbetreffende video te gaan.
Maar is het niet gevaarlijk om journalistieke video’s te maken en de precieze doelgroep vervolgens te laten bepalen door een gewiekst algoritme? Daarvoor waarschuwde journalist en internetondernemer Alexander Klöpping onlangs aan tafel bij Jinek. ‘Hoe acceptabel is het dat onze jeugd uren per dag actief is op TikTok terwijl we niet weten hoe de selectie van de video’s die voorgeschoteld worden wordt gemaakt? Krijg ik bijvoorbeeld veel Trump-video’s te zien omdat er in China iemand aan de knoppen zit die daar een belang bij heeft, of omdat Trump gewoon populair is? Dat weten wij niet.’
Volgens Klöpping moet je TikTok niet anders behandelen dan bijvoorbeeld Russia Today, de zender die na de invasie van Rusland in Oekraïne door heel Europa van de buis werd gehaald omdat er veel misinformatie werd verspreid. ‘Ik zou zeggen: laten we Apple en Google dwingen om TikTok uit de app-store te halen. Het is een beetje alsof een heel groot krantenbedrijf in de jaren negentig overgenomen zou worden door de Chinezen of de Russen. Daar zouden we waarschijnlijk voor zijn gaan liggen. Maar als het over sociale media gaat, dan zijn we op een of andere manier opeens minder streng.’
Context en duiding
Onderzoeker Van Driel erkent het gevaar van ondoorzichtige algoritmes die de tijdlijn van jongeren op TikTok bepalen, maar meent ook dat het heel lastig is om jongeren naar een ander platform te krijgen. ‘Gebruikers van TikTok zijn gewend aan de snelheid en het gemak waarmee alles werkt. Voor journalisten is het heel lastig om zo’n app zelf te maken en als je TikTok weghaalt komt er wel een andere partij. Kun je daar dan tegenop? Sociale media zullen niet verdwijnen, het is daarom beter om jongeren daar context en duiding te geven bij wat ze zien.’
Dat TikTok een Chinees bedrijf is, zorgt bij NU.nl voor de blijvende zorg dat hun journalistieke video’s mogelijk gecensureerd worden, zegt sociale-mediacoördinator Veen. Om te testen hoe terecht die zorg is, heeft de redactie een TikTok-video gemaakt over de situatie van de Oeigoeren in China, een Turkssprekende moslimminderheid die wordt onderdrukt door de Chinese overheid. ‘Die video deed het relatief goed, dus daaruit concludeerden we dat er nu geen sprake is van censuur. Maar we houden het in de gaten, bijvoorbeeld via een onderzoek van de Washington Post.’
Gaat die journalistieke content niet ten onder in het geweld van dansjes, flitsende video’s en allerhande entertainment op TikTok? Dat valt mee, zegt onderzoeker Van Driel. ‘Van Instagram weten we dat jongeren bewust op zoek gaan naar video’s van bijvoorbeeld NOS Stories, dat onderscheiden ze van andere video’s op het platform. Nieuws is onderdeel van hun sociale-mediagebruik. Als een verhaal goed is uitgelegd, voelen jongeren zich welkom bij de afzender van het verhaal en kiezen ze bewust voor andere journalistieke video’s.’
We willen de jongere doelgroep niet uit het oog verliezen en daarom bewegen we mee
Ook bij NRC was het feit dat TikTok een Chinese app is, reden om vooraf goed na te gaan of de krant dit najaar actief wilde worden op het platform. Bij wijze van proef kreeg sociale-mediacoördinator Miriam van ‘t Hek een akkoord. ‘Het medium TikTok was geen doel op zich, ons account daar staat symbool voor ons experiment met video,’ vertelt ze. ‘We onderzoeken nu wat er nodig is, hoeveel uur je voor een video nodig hebt en wat onze tone of voice moet zijn. Het kan ook zijn dat we erachter komen dat het niet bij ons past en dat gebruikers van TikTok niet vreten wat we ze voorschotelen. Dan weten we dat.’
LinkedIn past van nature veel beter bij NRC, zegt Van ‘t Hek. ‘Daarvoor maken we mooi vormgegeven tegels en uitgebreide swipe-posts. Ook op Instagram zijn we al langer naar tevredenheid actief. Als we het over TikTok hadden, werd er op de redactie al snel gegrapt wie de dansjes dan gaat doen. Maar video heeft de toekomst, dat is niet meer te ontkennen. We willen de jongere doelgroep niet uit het oog verliezen en daarom bewegen we mee. Het doel is om op TikTok een identiteit op te bouwen en tegelijkertijd dicht bij onszelf te blijven.’
Nieuwe abri’s
Voor een groter bereik van producties op je eigen site of app hoef je als medium niet naar TikTok te gaan, zegt Veen van NU.nl. ‘Je moet niet de ambitie hebben dat de kijkers op je links klikken of een account op de site gaan maken. Dat gaat gewoon niet gebeuren. Ons voornaamste doel is om een jonge doelgroep kennis te laten maken met NU.nl en betrouwbare informatie te brengen op een plek waar die doelgroep veel actief is.’
Aan Van ‘t Hek nu de opdracht om de hoge bazen bij NRC uit te leggen dat TikTok waarschijnlijk niet een-op-een nieuwe abonnees zal opleveren, maar dat het toch belangrijk is om ermee te experimenteren. ‘Op Instagram was het ook altijd de bedoeling om mensen naar de site te trekken, maar inmiddels geven we daar meer cadeautjes weg zonder link naar de website. Op die manier laten we zien wat voor moois we allemaal maken. Het grootste deel van onze toekomstige kijkers op TikTok zal daar voor het eerst in aanraking komen met NRC. Je zou kunnen zeggen dat sociale media voor ons de nieuwe abri’s zijn.’