Tomas Vanheste: ‘Kijk verder dan het Nederlandse politieke landschap’
Nieuws | De VoorspellersTomas Vanheste (56) is adjunct-hoofdredacteur van De Lage Landen, een tijdschrift over Nederlandse en Vlaamse cultuur en de uitwisseling daartussen. Daarnaast is hij onderzoeksjournalist en werkte hij eerder voor Vrij Nederland en De Correspondent. Hij werd geboren in Vlaanderen, groeide op in Nederland en woont tegenwoordig weer in Vlaanderen.
‘In de Nederlandse journalistiek is de belangstelling voor Vlaanderen niet bepaald groot. Hoofdredacties vragen zich al snel af: waarom zouden wij een verhaal publiceren over Vlaams-Nederlandse kwesties? De lezer zou eerder geïnteresseerd zijn in Amerika of Duitsland dan in die kleine, onbetekenende zuiderbuur. Wat mij betreft laten media kansen lopen. Op sommige vlakken is het zo voor de hand liggend voor Vlaamse en Nederlandse journalisten om samen te werken. Neem milieu-onderwerpen zoals stikstof en waterverontreiniging, die stoppen niet bij de landsgrenzen.
Ook op andere terreinen mis ik vaak een vergelijkend perspectief. Zo neemt ook in België de weerstand tegen migratie toe, al dan niet opgeklopt door de politiek. Het is dan toch interessant om het migratiebeleid van Nederland en Vlaanderen te vergelijken? Dan kun je zien welke maatregelen of zinvol zijn en welke niet. Toch gebeurt het maar mondjesmaat. Redacties hebben last van een tunnelvisie, waarbij ze alleen maar naar het eigen politieke landschap kijken.
Machtsconcentratie
Of ik verwacht dat samenwerking en wederzijdse interesse zullen toenemen? Ik ben weinig optimistisch. In het Nederlandse regeerakkoord van afgelopen september werd België niet een keer genoemd. En er bestaan wel initiateven om samenwerking te faciliteren, Fonds Pascal Decroos maakt er bijvoorbeeld geld voor vrij. Maar ik zie de middelen voorlopig niet toenemen.
Het is paradoxaal: de aandacht voor samenwerking is gering, maar op bedrijfsniveau maken twee Vlaamse uitgeverijen in Nederland de dienst uit. DPG en Mediahuis hebben samen 90 procent van de dagbladenmarkt in handen. En dan wil DPG ook nog eens RTL overnemen.
We moeten voorkomen dat de pers zichzelf in Nederland net zo dreigt te censureren als in Vlaanderen
De Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) waarschuwde afgelopen oktober voor de gevaren van deze machtsconcentratie. Deze twee bedrijven zijn niet transparant over hun verdienmodel en vertellen niet welke rol kwaliteitsjournalistiek daarin speelt. Het medialandschap in Nederland en Vlaanderen is nu nog vrij pluriform en kwaliteitsvol, maar je wil niet afhankelijk zijn van toeval. Wat gebeurt er met de journalistieke kwaliteit wanneer er nieuwe directeuren aan het roer komen en de centen nog belangrijker worden?
Overheidsinterventie is noodzakelijk, zo concludeerde de WRR. Geen nieuwe boodschap, maar het blijft belangrijk om ‘m erin te rammen. Op het moment is in Nederland een regering aan de macht die niet genegen lijkt om voor onafhankelijke journalistiek extra middelen uit te trekken.
Journalistieke zelfcensuur
De journalistiek staat er in Nederland nog wel iets beter voor dan in Vlaanderen. Daar is de vrees om door machthebbers aangepakt te worden groter. Deze ontwikkeling begint extreme vormen aan te nemen. In oktober is Vlaams Belang een ‘Geloof ze nooit’-campagne begonnen. ‘Ze’ zijn de media, want die zouden nooit de waarheid spreken over Vlaams Belang.
Het is een snoeiharde campagne om de geloofwaardigheid van de traditionele media te ondergraven. De Vlaamse Vereniging van Journalisten waarschuwde al: we komen in een situatie waarin de persvrijheid onder druk staat en de pers zichzelf dreigt te censureren.
We moeten voorkomen dat zo’n situatie ook in Nederland ontstaat. Ook Geert Wilders schuwde het immers niet om journalisten weg te zetten als tuig van de richel. Mijn indruk is dat Nederlandse journalisten zich daar tot nu toe niet veel van aantrekken, maar het gevaar is dat ze dat op een gegeven moment wel gaan doen.’
Portret: Niek van Ooijen
De voorspellers 2025
Wat staat de journalistiek te wachten? Voor de achtste keer blikken we vooruit op een nieuw jaar. Twaalf journalisten en andere mediakenners vertellen wat ze van 2025 verwachten. Bekijk ze allemaal.
Over de auteur
