Zes Hollywoodtactieken om je publiek een verhaal in te trekken (en niet meer los te laten)

Als journalist heb je het niet makkelijk. Nadat je weken hebt zitten zwoegen op dat ene verhaal, moet je er ook nog voor zorgen dat je publiek het daadwerkelijk gaat lezen, luisteren of kijken. De concurrentie is niet mals: een onweerstaanbare TikTok-feed, Wednesday op Netflix, de laatste aflevering van die spannende podcast – het is bijna oneerlijk. Met deze zes tips maak je jouw journalistieke verhaal net zo verslavend als Game of Thrones.

De waargebeurde verhalen waar we in de journalistiek over schrijven zijn vaak stranger than fiction. Storytelling-goeroe Robert McKee leert verhalenmakers al decennia hoe ze die verhalen met nog meer impact kunnen vertellen. McKee’s studenten wonnen bij elkaar maar liefst 70 Oscars en 250 Emmy’s. John Cleese volgde zijn cursus al drie keer. 

Of – geografisch en vakmatig  iets dichter bij huis: Sander Schimmelpenninck en Renze Klamer reisden afgelopen jaar ook af naar LA om van McKee te leren. Want het fundament van goede storytelling is nuttig en toepasbaar op elk verhaal. Afgelopen november gaf McKee (inmiddels 81) zijn seminar voor de allerlaatste keer in Londen.  

McKee’s seminar voelt een beetje als een sapkuur. Je zit drie dagen lang van 9 uur ‘s morgens tot half 7 ‘s avonds in een zaal te luisteren naar een man die praat. Geen flitsende presentaties, telefoons zijn ten strengste verboden, wie niet op tijd in zijn stoel zit en klaar is om op te letten, krijgt de wind van voren. Een beetje afzien dus, maar achteraf voel je je professioneel herboren. De zes belangrijkste lessen voor journalisten uit McKee’s seminar op een rij.

1. Het begin dat je boeit…

Om de aandacht van je publiek te trekken is altijd een inciting incident nodig: een gebeurtenis die het verhaal in beweging zet. De balans in het ‘gewone leven’ wordt ruw verstoord. In de journalistiek krijg je die gebeurtenis eigenlijk altijd in je schoot geworpen: nieuws gaat over de uitzonderingen, over iets dat afwijkt van de status quo.

De stelregel is om altijd te beginnen met het nieuws, met ‘de uitkomst’ van een journalistiek onderzoek. Maar voor het verhaal is het spannender om te beginnen met de eerste trigger, de eerste ‘gebeurtenis’. Wat was het eerste dat je opviel, de aanleiding om het verhaal te maken? Wat waren de eerste relevante gebeurtenissen voor de mensen waar het verhaal over gaat? Begin daar. Zo’n inciting incident doet namelijk twee dingen voor je publiek:

• Het grijpt de aandacht. Mensen zijn evolutionair gezien geneigd meer aandacht te besteden aan dingen die veranderen.
• Het werpt de vraag op: hoe loopt dit af? Die vraag werkt als superlijm. Ga maar na: hoe vaak heb je zelf al een slechte serie of film uitgezeten, gewoon omdat je toch wilde weten hoe het afloopt? 

2. …en niet meer loslaat

Om je lezer of kijker echt hooked te krijgen, moet hij niet alleen nieuwsgierig zijn, maar ook enige empathie voelen bij de mensen die in je verhaal aan bod komen. Daar laten we in de journalistiek vaak veel liggen. We schrijven over instanties, of over ‘een 32-jarige man’.

Empathie gaat niet over dat je lezer de personages in het verhaal ‘aardig’ moet vinden. Zoals McKee het zegt: ‘They shouldn’t think “I like you”, but “You are like me”.’ Dat gedeelde gevoel van menselijkheid kun je al heel snel bereiken door een klein beetje informatie over de mensen in je verhaal mee te geven. Nieuwsgierigheid gecombineerd met empathie zorgt voor suspense. Je lezer maakt zich een voorstelling van hoe het zal aflopen en wil tot het einde blijven hangen om te zien of dat klopt.

3. Weet je publiek genoeg?

Om suspense aan te wakkeren is het wel belangrijk dat je lezer genoeg begrijpt van de wereld waar je over schrijft. In fictie wordt hier zorgvuldig over nagedacht: welke informatie heeft de kijker of lezer nodig om te snappen wat er gebeurt? En hoe zorg je er als schrijver voor dat het ‘m überhaupt wat kan schelen?

In de journalistiek gaan we vaak uit van een relatief hoog niveau van voorkennis bij ons publiek. Maar wie niet helemaal scherp heeft over wie of wat dit verhaal ook alweer ging, haakt af.

4. Conflicten en belangen

Ben je ervan bewust dat alle mensen in je verhaal een belang hebben. De politie wil de boef vangen, de boef wil op vrije voeten blijven, slachtoffers willen gerechtigheid of wraak, activisten willen verandering, instanties (de mensen die er werken!) willen dat zaken volgens de regels lopen.

Journalistiek gezien is het goed al die belangen scherp te hebben, om goed te weten waarom iemand je iets vertelt en hoe je het op waarde moet schatten. En het is óók bron van conflict tussen al die personages. Gebruik het, want je publiek vraagt zich altijd af: ‘wie gaat er hier winnen?’

5. Van turning point naar turning point

Wat maakt dat je blijft kijken naar je favoriete serie? Je wordt telkens op een goede manier verrast. Robert McKee noemt dit opening up the gap. Het inciting incident in jouw nieuwsverhaal zorgt ook voor zo’n ‘gap’: er is iets onverwachts gebeurd en je publiek vraagt zich af waarom. In elke stap die je als journalist dichter bij de oplossing komt, kun je je publiek meenemen. Iedere keer dat een stukje informatie op z’n plek valt, krijgt je publiek een rush of insight: ‘Oh, zo zit het!’.

Precies de kick die je ook voelt als je een goede serie kijkt. En omdat je lezer zelf tot een inhoudelijke conclusie is gekomen, is de impact van die ontdekking veel groter dan wanneer je het als journalist simpelweg meedeelt. In dit artikel van Omroep West wordt zo’n ‘journalistieke zoektocht’ bijvoorbeeld helemaal uitgewerkt.

6. Kies de juiste verhalen

Voor wie gewend is oprolbaar te schrijven en altijd het belangrijkste eerst te vermelden, voelt het niet logisch om soms expres informatie ‘achter te houden’. En journalistiek is natuurlijk ook geen fictie – de kop en lead zullen vaak toch gaan over ‘de uitkomst’ of ‘het nieuws’.

Maar wat meteen daarna gebeurt in je stuk of item, en hoe je ervoor zorgt dat je publiek écht beter begrijpt hoe de wereld werkt, daar loont het om te experimenteren hoe je dat het beste doet. Dat zijn we aan ons vak verplicht.

THE END

Je volgende aflevering begint over 10, 9, 8…