Van vriendenteam tot uniek Europees platform: het verhaal van Are We Europe

Wat is Europa eigenlijk – of wie zijn Europa? En hoe verhouden wij Europeanen ons tot dat begrip? Daar moet de journalistiek zich in verdiepen, bedenkt een groep jonge, idealistische vrienden in 2015. Are We Europe, noemen ze zich. Bijna zes jaar later is wat begon als ‘iets van een blog’ uitgegroeid tot een journalistieke drietrapsraket – magazine, studio en community. In de SVDJ Accelerator werd het verder en verder ontwikkeld. ‘Are We Europe is begonnen vanuit een vriendschap. Dat heeft hen gedwongen het zakelijke van het persoonlijke te scheiden.’

Het begin

Het is zomer 2015. Marije Martens en Mick ter Reehorst reizen door Europa. Martens studeert ‘liberal arts & sciences’ aan het Amsterdam University College, met als specialisatie ‘nationalisme’: de rol en het ontstaan van natiestaten binnen de Europese geschiedenis. Ter Reehorst heeft een eigen videoproductiebedrijfje. De twee maken een documentaire over Europese onafhankelijkheidsbewegingen, zoals op dat moment in Catalonië. Ze merken dat op verschillende plekken in Europa mensen, met name jongeren, het idee hebben dat er meer is dan nationale identiteit.

Het begon allemaal met een vaag idee, zegt studievriend Kyrill Hartog. ‘Iets van een blog over mensen en hun verhouding tot Europa.’ Een andere vriend, Ties Gijzel: ‘In 2016 was er een landingspagina met een melding ‘coming soon’, maar wat er zou komen was compleet onduidelijk. Een soort plek om Europeanen te verbinden.’ Hartog keert in 2016 terug uit Brussel na een EU-stage, gedesillusioneerd. Gijzel loopt dat voorjaar stage bij NRC, wat hem aan het denken zet over de kansen voor jonge journalisten op grote redacties.

De vier studievrienden vinden elkaar in de overtuiging dat Europa niet genoeg laat zien wat het waard is. Europa mist een verhaal. Wat houdt het in om Europeaan te zijn? Wie hoort erbij, waar houdt Europa op? Niet vanuit een politieke of geografische benadering, maar vanuit cultureel oogpunt. Zo ontstaat het idee van een open collectief van Europese verhalenmakers, of dat nou in tekst, video of audio is. Een plek waar jonge mensen zich kunnen ontwikkelen. Op hun studentenkamers maken ze vol overtuiging plannen. Een Italiaanse huisgenoot hoort hen aan en vraagt zich peinzend af: ‘Are we Europe?’

Een verdienmodel

2017 is een onverwacht lucratief jaar voor Are We Europe. Het team doet mee aan The Challenge van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en wint die wedstrijd: 10.000 euro aan startsubsidie voor uitvoering van het idee. Daar blijft het niet bij. De Karel de Groteprijs van het Europees Parlement, derde plaats: 2.500 euro. De Spinelli-prijs van de Europese Commissie, eerste plaats: 50.000 euro. ‘Vanuit mijn studentenkamer meldde ik ons aan’, herinnert Gijzel zich. ‘Een voor een vielen ze binnen. Ik kon het niet geloven, het was zoveel meer geld dan ik toen had.’

Maar een prijswinnend idee alleen is niet genoeg. ‘Om van een idealistisch blog een echte start-up te maken, moesten we een verdienmodel ontwikkelen’, zegt Ter Reehorst. Dat doen ze als deelnemer van de eerste editie van de Accelerator, in 2018 – het innovatieprogramma dat deels in de plaats komt van The Challenge. In oktober lanceert Are We Europe het kwartaalmagazine, waarmee ze abonnementsgeld binnenhalen. Min of meer per ongeluk lopen ze tegen een ander verdienmodel aan, herinnert hun mentor van destijds, Jille Sol, zich: het studiomodel. ‘Zo van, wacht even, we kunnen hier geld voor vragen en mensen vinden het nog cool ook.’ Via de ‘studio’ leveren de Are We Europe-mediamakers werk voor andere partijen, zoals ngo’s en sociale ondernemingen.

Naar Brussel

Ineens komen de opdrachten binnen. Ter Reehorst: ‘We hoefden niet meer overal aan te kloppen om te laten zien dat we bestonden. Mensen wisten ons zelf te vinden.’ Are We Europe betrekt een kantoor in Brussel. ‘Het lag midden tussen Amsterdam en Parijs in, waar we in 2019 woonden’, zegt Ter Reehorst. ‘En veel van onze opdrachtgevers zaten in de buurt.’ De groei brengt ook verantwoordelijkheid. Opdrachtgevers hebben verwachtingen, er zijn vaste lasten om te betalen. Het is een jaar van grote ambities, weinig mankracht en veel overuren. Er ontstaan spanningen binnen het team. Welke kant moet Are We Europe op? Wie is waarvoor verantwoordelijk? Het ontbreken van afspraken en hiërarchie leidt tot inefficiëntie, verwarring, onzekerheid en stress.

‘Are We Europe is begonnen vanuit een vriendschap. Dat is krachtig, maar ook kwetsbaar’, zegt oud-mentor Sol. ‘Het heeft hen gedwongen het zakelijke van het persoonlijke te scheiden.’ De vier bedenken een nieuwe structuur voor Are We Europe, met meer hiërarchie en afbakening van rollen in het team. Daarnaast lukt het om financiële zekerheid voor een langere termijn te krijgen van het fonds Adessium. Hartog: ‘Het was niet langer een project met een instelling van “het is leuk totdat het geld op is”. Onze horizon ging van zes maanden naar twee jaar.’ Eind 2019 besluiten Gijzel en Martens een stapje terug te doen en ergens anders te gaan werken. Voor Are We Europe betekent dit dat ze nieuwe mensen moeten aantrekken. Tegelijkertijd biedt het ruimte voor nieuwe vaardigheden in het team: illustratoren en SEO-experts. Zo transformeert Are We Europe met ‘de nodige groeipijn’ van studentikoze start-up naar serieuze organisatie.

Opnieuw in de Accelerator

‘De grootafnemers van SVDJ’, noemt oud-mentor Sol Are We Europe lachend. Niet geheel ongegrond: in 2020 doen ze opnieuw mee met de Accelerator. Dit keer maakt van de vier oprichters alleen Ter Reehorst deel uit van het Accelerator-team, de andere drie zijn slechts zijdelings betrokken.

‘Het concept van Are We Europe bestaat uit drie pijlers: het magazine, de studio, de community’, zegt Emko Bos. Hij werkt voor Studio Momkai, een studio voor strategisch design waar Are We Europe in 2018 ook mee werkte, tevens een van de drijvende krachten achter De Correspondent. ‘Ze willen nu aan de slag met dat laatste: het platform voor makers die in teams met elkaar kunnen samenwerken. Hoe kun je dat online faciliteren?’ Bos helpt het team met twee workshops. De ambitie van Are We Europe is ‘cross-border journalistieke producties te maken door Europa heen, op locatie en op afstand’. Europese organisaties en bestaande media zijn op zoek naar die verhalen. In die zin zou Are We Europe fungeren als ‘marktplaats’ voor projecten.

De sprintmethodiek en het experimenteren zit inmiddels in het dna van Are We Europe. ‘We hebben geleerd om gewoon te dóen, zo lang het niet heel veel geld kost,’ zegt Ter Reehorst, ‘maar pas ergens serieus in investeren als er echt animo blijkt te zijn. Dat is heel erg de gedachte van de Accelerator.’ En durven te falen, zegt Hartog. Je erbij neerleggen dat een in jouw ogen fantastisch idee wordt afgewezen door het testpubliek. Hartog: ‘Kill your darlings. Dat zeggen ze bij SVDJ minstens twee keer per dag.’

De toekomst

Hoe ziet Are We Europe er over vijf jaar uit? ‘Dan is het uitgegroeid tot een bureaucratische corporate organisatie. Of het is veranderd in een plek waar mensen uit Europa eco-vriendelijk kunnen boeren. Of iets ertussenin’, lacht Emko Bos van Studio Momkai.

Iemand die de ontwikkeling van Are We Europe met belangstelling volgt is The Guardian-journalist Natalie Nougayrède, die ook onderzoek doet naar pan-Europese media-initiatieven. ‘Ik zie Are We Europe als grote aanjager van Europese crossmediale samenwerking en een belangrijk onderdeel van een uiteindelijk veel groter netwerk.’ Daarnaast is Nougayrède benieuwd naar technologische innovatie in de komende jaren. ‘Geautomatiseerde vertalingssoftware, bijvoorbeeld, is ontzettend interessant voor Are We Europe. Thuisprinters worden kwalitatief steeds beter, wie weet kun je straks het Are We Europe -magazine in je eigen taal afdrukken.’

Nougayrède ziet op Europees niveau wel data- en onderzoeksjournalistiek, maar Are We Europe heeft wat haar betreft een vacuüm gevuld: ‘Human interest-verhalen ontbraken. Are We Europe is de plek waar die voor het eerst worden verkend.’ Volgens Bos is de grote uitdaging relevant zijn voor lezers. ‘Een diepgaand verhaal over wat er in Athene of Belarus gebeurt is tof, maar er moet wel een reden zijn voor mensen om tijd ervoor te maken.’

Eind januari start Are We Europe een wervingscampagne voor abonnees. Hun streven: 2.500 betalende leden deze zomer en 5.000 tegen het eind van dit jaar. Op dit moment zijn het er nog maar 200, dus de groeiplannen zijn ambitieus. Hartog: ‘Als wij het klaarspelen dat vijfduizend Europeanen zich financieel aan ons binden, is dat een bevestiging van de relevantie van Are We Europe.’