Xander van Uffelen: ‘In 2021 wil ik geen dagcijfers meer zien’

Xander van Uffelen (50) is chef datajournalistiek en projectleider Open Redactie bij de Volkskrant. Door corona is er op de redactie van de krant meer waardering gekomen voor data, merkte hij. Maar data alleen maken nog geen goed verhaal.

‘Corona heeft een ontwikkeling in gang gezet die ik in 2021 zie doorgaan. Dataonderzoek heeft een vlucht genomen en redacties zien er steeds meer het nut van in. De lessen die we uit het verslaan van de coronadata hebben geleerd kunnen we volgend jaar toepassen op andere gebieden.

Bijvoorbeeld dat één verhaal of één grafiek nooit het hele verhaal vertelt. We kregen weleens kritiek van lezers dat de data die we lieten zien te beperkt waren. Daaruit hebben we geleerd dat je meer moet vertellen, een ontwikkeling moet laten zien en cijfers altijd relatief moet bekijken en daar goede uitleg bij moet geven.

Cijfervalkuilen

In 2021 wil ik dan ook geen dagcijfers meer zien. De afgelopen maanden zag je steeds dat er werd geroepen ‘Er zijn meer besmettingen dan gisteren’, zonder naar de context te kijken. Terwijl er in vergelijking met vorige week nog steeds een dalende lijn te zien is. Dat soort cijfervalkuilen wil ik niet meer zien. Je moet verder kijken dan dat ene cijfer, die ene dagkoers.

Wat we ook hebben geleerd: lezers zijn bereid om voor cijfers te betalen, ook online. We hebben op de website aparte pagina’s met coronacijfers, waar lezers ook zelf grafieken kunnen maken. Dus als ze klagen dat we bijvoorbeeld Emmen niet noemen, dan kunnen we zeggen: dat kun je online opzoeken. Die online-omgeving biedt verdieping en wordt goed gelezen.

Hart en hoofd

Door corona is er onder collega’s meer waardering ontstaan voor data. Redacteuren kloppen nu sneller bij ons aan, ook van de sport- of kunstredactie. Ze zien het belang om hun verhalen cijfermatig te onderbouwen. Maar data an sich is geen vertelvorm. Een goed verhaal heeft een hart, dat leeft. Persoonlijke verhalen hebben vaak de meeste impact. Maar zo’n verhaal wordt sterker door het te onderbouwen met wat abstractere cijfers en stevige feiten. Naast het hart ook het hoofd.

Eerder moest een redacteur alles kunnen. Dat verandert nu. Het afgelopen jaar heeft laten zien dat je beter als team functioneert, met een dataspecialist, een wobspecialist, een grafiekenmaker enzovoort. We werken daardoor projectmatiger en hebben binnen de krant meer samenwerking rondom thema’s, daardoor laat je de traditionele redactie-indeling meer los.

Elk verhaal begint met de onderzoeksvraag, dan kijken we wat we nodig hebben om die te beantwoorden. Soms is dat data, soms expertise van buiten, soms de hulp van lezers. Met dat laatste gaan we volgend jaar meer experimenteren. We hadden al de Open Redactie waar we lezers vragen mee te denken over specifieke onderwerpen. Dat helpt ons te voorkomen dat we bepaalde invalshoeken of thema’s over het hoofd zien. Welke verhalen missen zij nog? Vaak blijkt dan dat die verhalen ook goed worden gelezen.

Meetkastjes

De volgende stap is om lezers in te schakelen voor het geven van objectieve informatie. We hebben meetkastjes aangeschaft die de luchtkwaliteit in huizen meten. Die geven we aan lezers om de luchtkwaliteit te kunnen vergelijken. De informatie die lezers geven is dan ook nuttig voor andere lezers. Daarmee creëer je betrokkenheid. En het is informatie die we anders niet zouden kunnen krijgen.

2021 wordt het jaar waarin de datajournalistiek definitief volwassen wordt. Data zal niet meer weg te denken zijn uit de journalistiek.’