De journalistiek is in toenemende mate afhankelijk van digitale platforms om haar publiek te bereiken. Grote techbedrijven als Meta, Tiktok en Google zijn bepalend voor de nieuwsvoorziening geworden. Omdat dit gesloten systemen zijn die worden gestuurd door ondoorzichtige algoritmen, luiden experts de noodklok. Maar nieuwsmedia zitten op hun beurt klem. Hoe kan de journalistiek loskomen van Big Tech en een directere band met haar publiek opbouwen online?
In dit dossier lees je interviews, onderzoeken, achtergrondverhalen en laten we je interessante initiatieven op het gebied van Digitale Autonomie zien.
‘Poortwachters van het nieuwsgebruik’
In 2025 zijn platforms als Meta en Google voor 37 procent van de Nederlanders de voornaamste toegang tot online nieuws. Dat staat in het jaarlijkse Digital News Report.
Onder jongeren tot 34 jaar is de rol van techplatforms nog groter: voor 60 procent vormen zij de belangrijkste vorm van nieuwsconsumptie. Zes jaar geleden, in 2018, was dit nog 47 procent.
Dit betekent niet dat gebruikers helemaal geen nieuws van journalistieke organisaties te zien krijgen, staat in het rapport. Maar door gepersonaliseerde algoritmes bepalen platforms in toenemende mate wat het publiek ziet en hoort. Dit maakt een handvol techgiganten de ‘poortwachters van het nieuwsgebruik’ en een bedreiging voor de persvrijheid, aldus het onderzoek.
Lees hier het Digital News ReportDigitaal kerkhof
Dat techplatforms ons mediagebruik domineren, komt niet puur door gebruikersvoorkeuren, schrijft hoogleraar mediawetenschap Martin Andree in zijn alarmerende boek ‘Big Tech Muss Weg!’. Het is het gevolg van een alomvattend monopolie.
Hij ontleedde het Duitse internetverkeer en zag: een handvol techbedrijven harkt meer dan de helft van al het internetverkeer binnen. Andere bekende websites, waaronder die van de grootste nieuws- en consumentenmerken, liggen op een ‘digitaal kerkhof’.
Volgens Andree is dit niet hoofdzakelijk aan de nieuwsbedrijven zelf te wijten – het is het effect van een excessief monopolie. Nu al komt zo’n 80 procent van de digitale advertentie-inkomsten terecht bij enkele techreuzen in de meeste Westerse landen. “Van de overgebleven 20 procent kan je geen journalistiek financieren”, vertelt de hoogleraar in onderstaande presentatie.
Interview in NRC: ‘Over vijf jaar bestaan traditionele media niet meer’
Hoe kijkt mediawetenschapper Martin Andree naar de Nederlandse journalistiek ten opzichte van de grote techbedrijven? NRC ging met hem in gesprek.
SVDJ Incubator 2026: Hoe versterken we de digitale autonomie van de journalistiek?
In de zomer van 2025 ging het SVDJ in gesprek met 25 landelijke en regionale media-organisaties over hun grootste uitdagingen op het gebied van technologie en journalistiek. Digitale autonomie bleek een van de belangrijkste vraagstukken. Daarom staat het SVDJ Incubator programma van 2026 in het teken van dit onderwerp.
Het Stimuleringsfonds roept op tot deelname aan de SVDJ Incubator 2026 gericht op het zoeken van oplossingen voor het volgende journalistieke probleem: Hoe versterken we de digitale autonomie van de journalistiek?
De aanmeldperiode voor het programma van 2026 is gestart. Van 3 november 2025 tot en met 5 januari 2026 kun je je inschrijven voor de SVDJ Incubator ‘Digitale Autonomie’.
We nodigen journalistieke organisaties en professionals uit om binnen de SVDJ Incubator samen nieuwe, effectievere vormen van digitale distributie voor de journalistiek te bedenken, te ontwerpen en ermee te experimenteren. Denk aan het versterken van directe kanalen zoals verkeer naar eigen website, app, nieuwsbrieven of communities en het onderzoeken van nieuwe vormen van digitale distributie, om zo te bouwen aan een duurzamere relatie met het publiek. Daarnaast kan er ook gedacht worden aan initiatieven die zich richten op regulering en regelgeving, bijvoorbeeld door onderzoek of belangenbehartiging rond Europese en Nederlandse wetgeving op het gebied van platformen en digitale distributie.
Bekijk de informatiepagina van de SVDJ Incubator voor meer info over het programma en de inschrijfprocedure.
Meld je aan voor de SVDJ IncubatorInspiratie: nieuwsbrieven
De nieuwsbrief is populair onder journalisten. Met nieuwsbrieven kan je lezers direct aanspreken in hun inbox, zonder tussenkomst van de algoritmes van Big Tech.
De nieuwsbrief kan ingezet worden voor verschillende doeleinden. Zo heeft NRC een reeks nieuwsbrieven over subthema’s en bij De Correspondent heeft elke redacteur een eigen nieuwsbrief. Voor onderzoeksplatform Follow The Money is de nieuwsbrief een belangrijke stap om gebruikers blijvend aan zich te binden, deelt uitgever Jan-Willem Sanders in deze aflevering van Media van Morgen.
Het grootste voordeel, vertelt journalist Lena Bril aan SVDJ.nl, is dat je eigenaar bent van alle e-mailadressen: “Hierdoor ben je minder afhankelijk van het platform en blijft het publiek ‘van jou’.” Als je een platform verlaat, verlies je dus niet automatisch al je volgers.
Lees het hele artikel op SVDJ.nl
De potentie van een lokale nieuwsbrief
In deze podcast deelt maker Rens Blom zijn lessen over het beginnen van zijn lokale nieuwsbrief ‘Nieuws uit Castricum’, die inmiddels zo’n 1400 leden heeft. Een van die lessen, vertelt Rens: doe goed onderzoek naar je doelgroep voor je begint.
Lees ook:
Wil je je verder verdiepen in digitale autonomie voor de journalistiek? Lees verder:
Terugblik: van techoptimisme naar monopolie
Anno 2015 was de relatie tussen de journalistiek en techbedrijven nog hoopvol: nieuws kreeg een prominente plek op Google en Facebook en nieuwe bedrijven al Vice en Buzzfeed timmerden aan de weg. Hoe zijn we hier gekomen? Een reconstructie op basis van onderzoek voor de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) door De Groene Amsterdammer.
Rapport: ‘Aandacht voor Media’
De groeiende invloed van techgiganten zaagt aan de poten van de nieuwsvoorziening. Dit vormt een bedreiging voor de democratie, schrijft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in dit rapport.
Drieluik door het Rathenau Instituut
In dit drieluik onderzoekt het Rathenau Instituut hoe techreuzen zo machtig konden worden, de groeiende afhankelijkheid van publieke instituties zoals de media en tenslotte: hoe het mogelijk anders kan.
