Hoe mediaberichtgeving de steun voor coronamaatregelen beïnvloedt

Met de verlenging van de avondklok én de aangekondigde versoepelingen begint een nieuwe fase van het coronatijdperk. De reacties op de persconferentie waren wisselend: is het wel verstandig om al aan versoepelingen te denken? Michael Hameleers van de Universiteit van Amsterdam ontdekte dat de steun voor het coronabeleid deels afhankelijk is van de manier waarop er over maatregelen wordt geschreven. Zo is de bereidheid voor strengere maatregelen groter als de focus ligt op wat het oplevert, in plaats van wat er fout gaat als ze níet ingevoerd zouden worden.

Op 27 februari 2021 was het precies een jaar geleden dat de eerste coronabesmetting in Nederland werd vastgesteld. Sinds die tijd zijn veel coronamaatregelen de revue gepasseerd. Met één grote overeenkomst: iedere maatregel werd breed uitgemeten in de media. Soms leidde een nieuwe maatregel tot veel tegenstand, zoals de avondklok. Een andere keer vonden veel mensen dat een maatregel juist te laat was ingevoerd.

Dat verschil heeft deels te maken met de manier waarop er over het coronabeleid wordt geschreven, blijkt uit nieuw onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Daarin geeft Michael Hameleers antwoord op de vraag welke invloed de focus op bepaalde consequenties van de pandemie heeft op de neiging van mensen om strikte coronamaatregelen te accepteren. De respondenten kozen eerder voor strikte (minder risicovolle) maatregelen wanneer duidelijk werd gemaakt dat daarmee een bepaald aantal levens gered kon worden. Wanneer het mogelijke aantal doden werd benadrukt prefereerden de respondenten risicovollere (minder strikte) maatregelen.

Het onderzoek

Net na de uitbraak van het coronavirus – begin maart – legde Hameleers de deelnemers twee verschillende soorten strategieën voor. In de begeleidende tekst lag de nadruk bij de ene onderzoeksgroep op het aantal mensenlevens dat kon worden gered, en bij de andere respondenten op het aantal mensen dat het coronavirus niet zou overleven.

De vraag die Hameleers stelde was als volgt: stel dat er twee strategieën zijn om met de uitbraak om te gaan: Programma A redt 65 procent van de besmette personen. Programma B heeft een kans van 65 procent dat alle besmette personen het overleven, en een kans van 35 procent dat niemand van de besmette personen het overleeft, wat kies je? Het andere deel kreeg precies dezelfde feiten, maar dan omgekeerd voorgelegd. Dus: bij programma A sterft 35 procent van de besmette mensen, bij programma B is er een kans van 65 procent dat niemand sterft, en een kans van 35 procent dat alle besmette personen overlijden.

Direct na deze keuze vroeg Hameleers de respondenten of de overheid meer of minder zou moeten doen om de verspreiding van het virus tegen te gaan.

Levens redden

De eerste onderzoeksgroep, die werd blootgesteld aan het positieve frame, koos massaal voor Programma A: 65 procent van de mensen wordt sowieso gered. De tweede onderzoeksgroep die werd blootgesteld aan het negatieve frame gaf de voorkeur aan Programma B waarbij er een 35 procent kans is dat geen van de besmette medemensen het overleeft. Beide onderzoeksgroepen kregen dezelfde vraag voorgelegd, maar kozen vaak voor een andere optie. De focus op het redden van levens zorgt er dus voor dat mensen minder risicovolle maatregelen willen, zoals een lockdown of avondklok. Wanneer de nadruk lag op de mogelijke sterfgevallen leidde dat tot minder steun voor strenge maatregelen, en dus meer begrip voor versoepelingen.

Nieuwe bevindingen

In een reactie op dit stuk vertelt Hameleers dat hij in een vervolgstudie met andere percentages (10 procent versus 90 procent) een soortgelijk patroon heeft gevonden: ‘Daarin legden we de respondenten ook de economische gevolgen van de pandemie voor, met de focus op krimp of groei. De resultaten zijn verglijkbaar: het benadrukken van negatieve gevolgen voor het aantal doden of economische schade resulteert in een voorkeur voor riskante interventies zoals het heropenen van de terrassen, terwijl het mogelijk aantal overlevenden of de proportie van de economie die veiliggesteld kan worden juist meer steun voor risicomijdende interventies als een avondklok stimuleert.’

Tips voor Mark en Hugo

Overheden moeten de focus van nieuwe maatregelen leggen op het aantal mensen dat daarmee gered kan worden, concludeert Hameleers. Zo motiveer je de bevolking op een positieve manier om zich aan de opgelegde restricties te houden.

De manier waarop media over corona schrijven maakt het creëren van een ‘positieve tendens’ echter lastig. Eerder onderzoek over de coronapandemie toonde namelijk aan dat de berichtgeving van kranten en journaals een sterke negatieve ondertoon heeft, en de focus ligt vaak op het aantal sterfgevallen. Misschien dat er met de aangekondigde versoepelingen toch ook wat aandacht komt voor de dingen die wél goed zijn gegaan, zoals de komst van de vaccins en het starten met de inentingen.

Foto: Logan Weaver / Unsplash