7 lessen over journalistiek die we leerden op het International Journalism Festival

Het team van SVDJ bezocht het International Journalism Festival en deelt de lessen waar niemand omheen kon. Over de overweldigende impact van AI, het belang van selfcare voor journalisten, het vertrouwen van je publiek (terug)winnen en veel meer.  

TikTok is (ook) geschikt voor het ontmaskeren van desinformatie 

Met humor als wapen en een trendy beat kun je op TikTok uitgroeien tot hét nieuwsmerk onder jongeren. Het enige wat je verder nog nodig hebt, zijn authenticiteit, inzicht in je publiek en niet aflatende experimenteerdrift. Alle drie moeten samenkomen in een uniek verhaal met een clou, waarvan het publiek iets opsteekt dat het nog niet eerder wist.  

In het onderzoek How publishers are learning to create and distribute news on TikTok zette Nic Newman 20 nieuwsbedrijven op TikTok af tegen 20 nieuwsbedrijven die (nog) niet op het platform actief zijn. Tijdens TikTok and the news: how can publishers join the party? introduceerde Newman zijn panelleden Dave Jorgenson, Sophiea Smith Galer en Erika Marzano als TikTok-royalty.

Als deze pioniers van de Washington Post, VICE en Deutsche Welle iets duidelijk maakten, was het wel dat TikTok de journalistiek kansen biedt om jongeren weer voor het nieuws te winnen. Zelfs zware onderwerpen en wetenschappelijke studies hoeven daarbij niet te worden geschuwd. Het op ludieke wijze ontmaskeren van desinformatie en nepnieuws vormen alvast een laagdrempelig startpunt.

Quint Kik, onderzoekscoördinator  

AI is een uitdaging die journalisten samen moeten aangaan…  

AI kan voor journalisten een nuttige assistent zijn, hoor je vaak. In Perugia onderzochten experts hoe die samenwerking tussen journalist en kunstmatige intelligentie eruit zou kunnen zien. Bijvoorbeeld tijdens de sessie AI Journalism: the next generation. 

Nieuwe tools zullen blijven komen en verder ontwikkeld worden. De vraag is voor journalisten: welke vaardigheden hebben we nodig om daarmee om te gaan? Een begin van een antwoord daarop kwam van Lisa Gibbs, director of news bij Associated Press (AP): zoek elkaar op en werk met elkaar samen. Deel goede voorbeelden en toepassingen met elkaar, om de innovatieve cultuur een boost te geven. Banen zullen daarmee worden versterkt. 

Voorlopig lijken de meeste mensen het erover eens te zijn dat journalistiek werk dat met behulp van AI tot stand is gekomen, nog steeds menselijke controle nodig heeft. Maar tijdens de discussie voegde Gina Chua, uitvoerend hoofdredacteur van Semafor, daar iets aan toe: de AI-taalmodellen moeten worden aangewend om de journalistiek te redden, niet per se journalisten zelf. Met andere woorden, het doel zou niet moeten zijn om de banen van journalisten te behouden, maar om de kwaliteit van de journalistiek te waarborgen.

Hugo Roosenschoon, manager strategie & ontwikkeling

… maar laten we ook kijken naar de invloed van AI op de journalistiek als geheel 

 Over AI is ontzettend veel gesproken in Perugia. Die aandacht is goed, maar bijna alle sessies gingen over de implicaties van AI voor individuele journalisten – niet voor de journalistiek in het algemeen. Nu ben ik natuurlijk niet overal geweest, maar ik heb maar één systeemanalyse gehoord: van Daisy Veerasingham, CEO van Associated Press, tijdens de sessie A new class of media CEO’s.  

Volgens Veerasingham staan we op een keerpunt in het digitale ecosysteem. Niet voor niks investeren de grote techbedrijven zo zwaar in AI. Zij halen het merendeel van hun omzet uit advertenties en zoekmachines. Nu hebben deze nog content van derden nodig om hun platforms te vullen, maar dat gaat veranderen. De content van journalisten – en hun gebruik van tools – trainen AI. Als dat zo doorgaat, zei Veerasingham, ‘moeten we daar eerlijk over zijn: dan kunnen de techbedrijven met ons concurreren op inhoud. […] Dat gaat fundamentele druk leggen op het verdienmodel van de journalistiek’.  

Reden genoeg dus om verder te kijken dan de invloed van AI binnen ons digitale ecosysteem; we moeten ook kijken naar de invloed van AI op het digitale ecosysteem. 

Peter Smet, directeur  

Om vertrouwen terug te winnen, moet de journalistiek meer géven om haar publiek  

Journalistieke organisaties zouden zich actiever in moeten zetten om verschillende gemeenschappen te bereiken. Die gedachte was een rode draad in panels over allerlei onderwerpen – AI, transparante journalistiek, journalisten uit de arbeidersklasse, het financieren van journalistiek door overheden. Indira Lakshmanan, global editor van AP, zei in een panel over transparantie in de journalistiek: ‘Het is niet alleen dat mensen de media niet vertrouwen, het is dat zij denken dat de media niets geven om hen en hun problemen.’

Transparantie is niet genoeg om meer vertrouwen te winnen, aldus Lakshmanan, de journalistiek moet laten zien dat ze daadwerkelijk geeft om haar publiek en de problemen die mensen ervaren. De manier waarop overheden journalistiek financieren, een diverse werkvloer en AI kunnen er allemaal aan bijdragen dat een breder publiek en ondervertegenwoordigde gemeenschappen zich meer gezien voelen en meer vertrouwen krijgen in de journalistiek.

Nina Onland, coördinator organisatieontwikkeling  

Idealisme is mooi, maar je betaalt er de rekeningen niet mee  

Wil je uitgroeien tot een duurzaam onderzoekscollectief, dan is het maken van geweldige verhalen niet voldoende. Je hebt uitgevers met ondernemersgeest nodig, een publiek dat voor diepgravende journalistiek kan en wil betalen én – de eerste paar jaar – structurele financiering van fondsen. ‘De eerste 15.000 leden waren het moeilijkst om binnen te halen. Dat was ons nooit gelukt zonder de onvoorwaardelijke steun van fondsen,’ zegt uitgever Jan-Willem Sanders over het begin van Follow The Money tijdens de sessie How to truly monetise independent journalism’s value for society.  

In Europa neemt het aantal public interest media flink toe. Zij maken verhalen die anderen niet (kunnen) maken – omdat ze niche zijn, commercieel niet interessant, of omdat ze specifieke vaardigheden en een hoop kostbare tijd vereisen. Maar hoe bedruipen deze media zichzelf?  ‘Nothing beats great journalism,’ zegt Sofia da Palma Rodrigues, oprichter van het Portugese Divergente. Haar woorden getuigen van de doortastendheid en het doorzettingsvermogen van idealistische onderzoeksjournalisten als zij. Tegelijk wordt in de sessie pijnlijk duidelijk onder welke barre economische omstandigheden Divergente en vergelijkbare initiatieven opereren. 

‘Screw your idealism if you can’t sustain it financially,’ predikt Lea Korsgaard, hoofdredacteur van Zetland, later op de dag in een sessie over membership models in de journalistiek. En dat is exact de kern. Aan idealisme en journalisten geen gebrek in Europa. Maar het verschilt enorm per land hoe gemakkelijk je kunt uitgroeien tot een stabiele en toekomstbestendige nieuwsorganisatie. Lang niet overal zijn er fondsen beschikbaar die je organisatie de eerste vijf jaar ondersteunen. Lang niet overal zijn er uitgevers die kunnen ondernemen. En er is maar een handjevol landen waar het publiek gewend is, dan wel rijk genoeg is, om geld te besteden aan goede (niche)journalistiek. Wat dat betreft mogen we ons in Nederland gelukkig prijzen – en moeten we overwegen wat we structureel voor andere landen kunnen betekenen.

Steffan Konings, projectmanager onderzoeksjournalistiek  

Design thinking is handig als je de journalistiek wilt vernieuwen 

Leef je in je lezer of gebruiker in, definieer de problemen waar diegene tegenaan loopt, brainstorm over mogelijke oplossingen, ontwerp een simpel prototype van de oplossing en test dat prototype op je gebruiker. Dat is de basis van design thinking. Die werkwijze kun je ook heel goed toepassen op de journalistiek, toonde Mick Ter Reehorst (oprichter van Europees platform Are We Europe) in zijn workshop over de ‘Story Design Sprint’. Niet alleen voor het bedenken van verhalen of het vernieuwen van je vormgeving, maar ook voor het lanceren van nieuwe producten, zoals een nieuwsbrief of videoserie.  

Zeker bij journalistieke producties waar verschillende disciplines of nationaliteiten samenwerken is het belangrijk om vanaf het begin alle teamleden erbij te betrekken. Design thinking – waarbij iedereen ideeën op post-its schrijft en uittekent – is daarvoor een heel geschikte techniek. Kill your darlings blijft bij het brainstormen wel een belangrijk principe. ‘Houd de eindgebruiker in gedachten, niet de eindredacteur of je eigen doelen en ideeën,’ zegt Ter Reehorst. Eenzelfde boodschap had Jeff Kofman, van transcriptie-app Trint, die vertelde over zijn transformatie van journalist tot tech-CEO. ‘Stel jezelf steeds de vraag: heeft de wereld jouw idee nodig? Is er een manier om het mogelijk te maken? En zullen mensen er echt voor gaan betalen?’

Nina Rijnierse, coördinator kennisdeling  

We moeten het hebben over geestelijk welzijn in de journalistiek 

Stress, paniek, depressie, trauma. Het zijn onderwerpen waar journalisten niet zo gemakkelijk over praten, weet Kim Brice. Al was het maar omdat het negatieve implicaties kan hebben voor je carrière. ‘Veel journalisten zijn enorm bang om toe te geven dat ze mental health issues hebben, want wat als ze dan niet verder komen?’  

Met haar stichting The Self-Investigation traint Brice redacties op het gebied van geestelijke gezondheid. Dat deed ze ook bij The Guardian, op verzoek van Paul Lewis, chef onderzoeksjournalistiek. Ze vertellen er samen over tijdens de sessie Staying sane and healthy as a journalist in always-on culture. Toen Lewis zelf last had van paniekaanvallen na het maken van een heftig onderzoeksverhaal zat hij eens te huilen op kantoor. Lewis: ‘Een leidinggevende zag het… en liep door.’  

Dat zijn de momenten dat je als chef (of collega) verschil kunt maken, zegt Lewis. ‘De verantwoordelijkheid voor geestelijke gezondheid wordt vaak gelegd bij het individu. Dat is niet terecht. Het moet een collectieve verantwoordelijkheid zijn.’

Dorien Vrieling, chef redactie 

Bekijk de sessies online 

Benieuwd wat er nog meer te zien was op het International Journalism Festival? Alle sessies zijn gratis online terug te kijken.  

Foto: Mauro Grazzi / Unsplash