Aantal lokale nieuwssites bijna verdubbeld: elke gemeente in Nederland telt minstens één hyperlocal
Nieuws | Lokale JournalistiekHet aantal hyperlocals in Nederland is in de afgelopen acht jaar bijna verdubbeld. Uit recent onderzoek van het Lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie van de Hogeschool Utrecht blijkt dat de hyperlocal de meest voorkomende lokale mediavorm is. Dat betekent niet dat hyperlocals vanzelfsprekend onderdeel uitmaken van de gemeenschap. Uit de analyse blijkt dat lokale media maar beperkt open staan voor de bijdragen van inwoners. Onderzoeker Rijk van den Broek deelt de resultaten.
In 2012 maakte het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek in samenwerking met het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie een inventarisatie van het lokale medialandschap. De centrale vraag was: welke lokale media zijn er actief in welke gemeente? Het lectoraat heeft dit onderzoek onlangs geactualiseerd. Ook bracht het publieksparticipatie in kaart. Lokale media hebben namelijk ook de ambitie om onderdeel uit te maken van de gemeenschap.
Lokale media per gemeente
In Nederland is online een rijk aanbod van lokaal nieuws te vinden. Op websites van dagbladen, huis-aan-huisbladen, betaalde nieuwsbladen en regionale en lokale omroepen. Daarnaast zijn er ‘hyperlocals’, websites met lokaal nieuws die niet verbonden zijn met een ander (offline) medium. De laatste categorie is sterk in opkomst. Op deze interactieve kaart is per gemeente te zien hoeveel media er zijn, welke dat zijn en hoe de gemeente verschilt van de provincie of van het Nederlands gemiddelde.
In 2020 telt Nederland minimaal één hyperlocal per gemeente. Daarna komen de websites van huis-aan-huisbladen, een sector die de afgelopen jaren fors is ingekrompen maar nog steeds in elke gemeente ook online aanwezig is, vaak met meer dan één titel. In zo’n 80 procent van de gemeenten heeft de lokale omroep ook een nieuwssite. In 27 gemeenten is een website van een betaald nieuwsblad.
De meeste media zijn te vinden in Noord-Holland, in Flevoland zijn ‘slechts’ 28 lokale media. De verschillen hebben uiteraard te maken met het verschillende aantal gemeenten per provincie. De onderstaande grafiek geeft het gemiddeld aantal media per gemeente weer en biedt hiermee een beter beeld van de verschillen. In Friesland zijn ruim acht media per gemeente, in Noord-Brabant en Flevoland minder dan vijf per gemeente. Het gemiddelde in Nederland is 6,2 mediasites per gemeente.
Beweeglijkheid sector
In vergelijking met 2012 is het aantal hyperlocals in 2020 bijna verdubbeld: van 351 naar 664. Niet alleen het aantal is opvallend, maar ook de beweeglijkheid van de sector. Sinds 2012 zijn veel hyperlocals verdwenen, waaronder grote ‘ketens’ die meerdere hyperlocals exploiteerden. Dat desondanks het aantal bijna is verdubbeld – er zijn dus ook veel nieuwe hyperlocals ontstaan – is opmerkelijk. Die groei komt niet alleen van ‘nieuwe’ ketens als Nieuws.nl, Indebuurt.nl en regio-brede initiatieven maar voor een deel ook door de opkomst van websites voor één of enkele gemeenten.
Daarnaast is de toename van het aantal hyperlocals in dit onderzoek opvallend in het kader van gemeentelijke herindelingen. Waar Nederland in 2012 nog 408 gemeenten had, is dit aantal in 2020 gedaald naar 352. Waar mediasites bij de vorige inventarisatie nog voor meerdere gemeenten zijn aangemerkt, zijn ze in dit onderzoek soms voor één gemeente genoteerd. Hyperlocal Hollands Kroon Vandaag staat in de analyse van 2012 bijvoorbeeld nog vier keer in de lijst (voor Anna Paulowna, Niedorp, Wieringen en Wieringermeer). In 2020 staat het medium maar één keer in de lijst, omdat de gemeenten zijn gefuseerd. Om die reden is het des te opvallender dat het aantal hyperlocals toch fors is toegenomen.
Mogelijkheid tot publieksparticipatie
In het onderzoek is ook gekeken naar publieksparticipatie. Op wat voor manier staan lokale media open voor bijdragen van inwoners? Om de participatiemogelijkheden in kaart te brengen, is onder andere de aanwezigheid op sociale media geanalyseerd. Hierbij is gekeken naar de optie om te reageren, content te delen en of sociale media worden ingezet als discussieplatform. Ook is in het onderzoek gekeken naar de mogelijkheden om in contact te komen met de redactie en is geïnventariseerd of media publieksacties organiseren of faciliteren.
Op alle websites van regionale omroepen, dagbladen en nieuwsbladen staan links naar Facebook- en Twitter-accounts. Bij lokale omroepen is dit bij ruim 90 procent het geval. Opvallend: bij hyperlocals is deze relatief eenvoudige manier om content te delen en met de achterban te communiceren matig ontwikkeld. Vaak hebben lokale media een account op een sociaal medium zonder dat dit op de website duidelijk wordt.
Contactmogelijkheden
De mogelijkheden die het publiek krijgt om bij te dragen aan de nieuwsvoorziening van lokale media zijn terug te zien in de onderstaande grafiek. De mogelijkheid tot participatie is vooral beperkt tot de aanlevering van ‘nieuwstips’. Dit is bijvoorbeeld bij alle regionale omroepen mogelijk. Foto’s insturen en een vraag stellen via een contactformulier zijn ook veelgebruikte opties.
Uit de analyse blijkt ook dat de meeste media een pagina hebben met een colofon (of ‘over ons’), waarin duidelijk wordt wie de site exploiteert. Hyperlocals blijven hierbij achter, zoals in onderstaande grafiek is te zien. Contactgegevens van hoofdredacteur of andere journalisten ontbreken veelal, behalve bij regionale dagbladen.
Daarnaast is onderzocht op welke manieren lokale media onderdeel uitmaken van de gemeenschap. Dit is terug te zien in het ondernemen van ‘publieksgerichte activiteiten’. Veruit het meest voorkomend is de vraag-en-aanbod-rubriek waar diensten en/of spullen worden aangeboden. Daarnaast is er in ongeveer de helft van de gevallen een agenda voor lokale evenementen (behalve bij dagbladen).
Vaak wordt op de website geen mogelijkheid of uitnodiging gegeven om de redactie te bezoeken. Alleen bij regionale omroepen is dit bij 26 procent het geval.
Een zeer beperkt aantal nieuwswebsites heeft bij nieuwsberichten een correctie-optie, waarbij lezers direct een verbetering of toevoeging kunnen doorgeven. Alleen bij de regionale omroepen wordt deze functie vaak ingezet. Direct reageren onder artikelen – op wat voor manier dan ook – is bij de meeste sites geen optie. Geen enkel dagblad of regionale omroep biedt die mogelijkheid.
De mogelijkheid tot participatie laat zelden een bloeiend discussieplatform over lokale zaken zien. Hoewel het aantal lokale media groeiend is, zijn ze nog vooral gericht op ‘zenden’.
Oproep
Het onderzoek van het lectoraat is hier volledig te lezen. Het betreft een eerste versie van het onderzoek. In een volgende versie vullen we graag een aantal gegevens aan. Daarom een oproep: volg je een lokaal medium? Check dan de gegevens van dit medium. Kijk of er in de gemeenten waar je wat vanaf weet meer media zijn dan in ons onderzoek zijn opgenomen, en of er misschien media ten onrechte zijn opgenomen. Zie je fouten of ontbreken er gegevens? Vul dan dit formulier in. Ontbreekt er een medium? Laat het dan hier weten.
Rijk van den Broek is onderzoeksassistent voor het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie en docent Praktijkgericht Onderzoek bij de Hogeschool Utrecht.
Foto: Sander Jeurissen via Unsplash