Kasper C. Jansen: ‘Durf het woord ‘leugen’ te gebruiken als iemand moedwillig liegt’
Nieuws | De VoorspellersKasper C. Jansen (37) is videomaker en schrijver. In De snijtafel, een videoserie op YouTube, analyseert hij met een gast media-uitingen, politiek en populaire cultuur.
‘Toen ik twaalf jaar geleden met De snijtafel begon, dacht ik: als ik de problemen nou eens benoem, dan worden ze wel opgelost. Dat vind ik nu vertederend naïef, want alles is alleen maar erger geworden. Vooral in de politiek. De partijen die staan voor wat er in mijn optiek mis is in Nederland, groeien. De partijen die staan voor wat er anders moet, krimpen.
Ondertussen zie ik de journalistiek te weinig doen om het tij te keren. Sommige journalisten zullen zeggen: ‘Dat is ook helemaal niet onze taak, wij doen alleen maar verslag, we zijn neutraal.’ Maar als een van de kampen in een discussie de waarheid aan zijn kant heeft en het andere niet, dan is ‘neutraal’ zijn juist partij kiezen. Want daarmee help je de kant die onzin verkoopt. Dat punt wilde ik maken in het essay dat ik in september in de Volkskrant publiceerde.
In het essay riep Jansen journalisten op om veel meer op feiten te hameren, en ‘waarheidsverwaarlozing in al haar vormen te verbannen uit de journalistiek.’
Voorzichtigheid
In dat stuk noem ik de NOS als voorbeeld. Daar waren ze al weinig kritisch over Donald Trump toen hij nog maar gewoon een presidentskandidaat was. Dat geeft me weinig hoop voor hun verslaggeving de komende jaren. Als je bij een zuchtje tegenwind al stopt met roeien, wat ga je dan doen in een storm? Nog minder, is mijn voorspelling en vrees voor komend jaar.
Als je bij de feiten wilt blijven, moet je accepteren dat je tegenstanders hebt
Voor een deel begrijp ik de voorzichtigheid van journalisten wel. Ze willen niet polariseren. Maar je mag de waarheid nooit opofferen voor de lieve vrede. Als een deel van de samenleving de feiten niet meer aanvaardt, dan is de polarisatie al een feit. Dat kun je niet oplossen door de waarheid maar een beetje in het midden te laten. Het is onmogelijk om iedereen te vriend te houden. Als je bij de feiten wilt blijven, moet je accepteren dat je tegenstanders hebt.
Onwaarheden zijn zo gevaarlijk omdat autoritaire leiders ze als instrument gebruiken. Hoe minder de journalistiek de verspreiders van onwaarheden tegenspreekt, hoe meer het publiek murw wordt gebeukt met een stroom van onzin. Op die manier raken steeds meer mensen overtuigd van onwaarheden. Mensen die denken: ik geloofde eigenlijk niet wat ze zeggen, maar ze krijgen weinig weerwoord, dus misschien hebben ze wel gelijk?
Om te voorkomen dat extreemrechtse partijen het overnemen, is het nodig dat een flink deel van de bevolking niet schouderophalend aan de zijlijn staat, maar zich weerbaar opstelt en maatschappelijk actief is. En dat kunnen ze alleen maar doen als ze een gedeelde kennis van de feiten hebben.
Leugen
Dus voor komend jaar zou ik zeggen: journalisten, benoem de waarheid. Zeg het als iemand iets beweert dat niet waar is. En dan niet: ‘Het klopt niet, zegt organisatie X.’ Nee, neem het zelf voor je rekening: ‘Het klopt niet, zeggen wij van deze krant.’ Durf ook het woord ‘leugen’ te gebruiken. Want we zeggen allemaal weleens iets dat niet klopt, maar dat is echt anders dan het moedwillige liegen van Trump en Wilders.
En als er vervolgens mensen kwaad worden, laat je dan niet aanpraten dat je activistisch, arrogant of elitair bent, of welke vieze woorden ze ook maar gebruiken. Nee, je doet je werk, je beschermt de democratie.’
Portret: Niek van Ooijen
De voorspellers 2025
Wat staat de journalistiek te wachten? Voor de achtste keer blikken we vooruit op een nieuw jaar. Twaalf journalisten en andere mediakenners vertellen wat ze van 2025 verwachten. Bekijk ze allemaal.
Over de auteur
