Nieuwe koers Vrij Nederland met 'vaste' freelancers: 'Dit is het moment om te bouwen'

Drie jaar zijn voorbij sinds Ward Wijndelts hoofdredacteur werd van Vrij Nederland (VN). Hij kreeg de leiding over een blad in zwaar weer: met een sterk dalende oplage en een zeer groot tekort op de balans. In 2019 werd het aantal arbeidsovereenkomsten gereduceerd tot vijf: Wijndelts ging verder met een ‘rompredactie’ en verder uitsluitend freelancers. Desondanks lijkt hij nog even opgewekt als drie jaar geleden wanneer hij vertelt over de koers van VN voor het komende jaar.

Wat houdt de vernieuwing bij VN in?

‘In feite is het geen vernieuwing, maar een verscherping van de redactionele focus die we in 2018 presenteerden: Vrij Nederland kijkt naar de grote veranderingen van deze tijd. Die missie blijft. De journalistieke agenda en de mensen met wie we dat gaan doen zijn deels nieuw. Ik heb met een best wel verse groep freelance journalisten duurzame afspraken gemaakt. Ze gaan een heel jaar aan de slag met een thema. Dat levert een reeks artikelen op, maar die staan op zichzelf, het worden geen series.

‘We hebben lang nagedacht: wat is het sturende principe dat veranderingen veroorzaakt? Uiteindelijk zijn we uitgekomen op ‘verdeling’. Verdelingskwesties zijn het onderwerp van deze tijd. Of het nu gaat over woningen, zorg of onderwijs, de economie als geheel, het klimaat.’

Is ‘verdeling’ een andere term voor ‘ongelijkheid’?

‘Ja, er zijn allerlei termen. We hebben het ook vaak over de ‘kloof’, maar die term is zo negatief. De term ‘verdeling’ heeft meer distantie. Het gaat niet alleen om onrecht, maar om hoe dingen veranderen. Sommige verdelingen lijken oneerlijker te worden, sommige schuiven de goede kant op. Het idee is dat alle freelancers vanuit het perspectief ‘verdeling’ kijken naar hun domein en zo op relevante verhalen komen. Het belangrijkste doel is zorgen dat we relevant zijn. ‘

Is de relevantie nu een probleem?

‘Nou ja, kijk maar naar de periode vanaf 1976 tot vorig jaar. Decline. Van een oplage van meer dan 117.000 naar ongeveer 21.000 in 2018. We stabiliseren nu de instroom van abonnees. Mijn doel is om op 31 augustus, als VN 80 jaar bestaat, met goed nieuws te komen: dat we gegroeid zijn.

‘Ik beschouw de afgelopen jaren als noodzakelijk om een uitgangspositie te creëren voor een gezonde titel. Ik heb allemaal dingen opgelost die problematisch waren, qua begroting en qua relevantie van het blad. Elke grote ingreep heb ik met een doel gedaan: de aquarel VN scherper krijgen. Ik wil de identiteit terugbrengen en daarmee het bestaansrecht van de titel. Daar hoop ik nu een stap in te zetten. Hierom bestaan we, dit zijn de onderwerpen die we belichten en met deze reden.’

Is deze vernieuwing onderdeel van het plan om in 2020 zwarte cijfers te schrijven?

‘Nee, je vergist je. Dat is al gelukt. VN maakte verlies, dus we moesten reorganiseren. Negen mensen zijn ontslagen. Ik heb voor het eerst sinds drie jaar financieel de ruimte om de missie van VN te realiseren. Waarbij gezegd moet zijn dat we alsnog structurele steun van WPG nodig hebben. Maar dit is het moment om te bouwen. Nu moet ik laten zien dat mensen echt gaan vinden dat VN ertoe doet en dat ik kan groeien.’

Was dat niet mogelijk met vaste krachten?

‘Dit is een manier om flexibeler te werk te gaan. Op het moment dat je redacteuren in dienst hebt die over hun specialisme schrijven, krijg je een andere focus dan wanneer je bekijkt wat er op dat moment aan de hand is in de maatschappij en aan journalisten vraagt daarover te schrijven. Het kost ongeveer twee jaar om je in te werken in een portefeuille. Ik ga werken met freelancers die al helemaal up to date zijn in de domeinen die we hebben gekozen.’

Hoe zorg je dat je met zo’n klein team de juiste keuzes maakt over de koers van VN?

‘Met deze constructie moet je tegenspraak inderdaad meer organiseren dan wanneer je 200 mensen in dienst hebt die nadenken over de koers van een titel. Met de vaste freelancers zullen we regelmatig vergaderen en kritisch zijn over wat er in het nummer staat en in hoeverre we slagen in onze missie. Ik heb er wel vertrouwen in, ik ga samenwerken met freelancers die niet op hun mondje zijn gevallen.’

Op donderdag 23 januari ligt het nieuwste nummer van Vrij Nederland in de winkel, met daarin bijdragen van de nieuwe freelancers. Het zijn Lex Boon, Sennay Ghebreab, Sander Heijne, Bas Jacobs, Kim van Keken, Dieuwertje Kuijpers, Tim Luimes, Hendrik Noten, Daan Roovers, Maaike Schoon, Rolf Schuttenhelm en Nikki Sterkenburg.

Lees ook:

‘Je moet freelancers gewoon serieus nemen.’ Onderzoeksjournalistiek door zelfstandigen, werkt dat?
Hoe Vrij Nederland zichzelf opnieuw uitvond met behulp van de ‘lean startup-methode’
Vrij Nederland lanceert donatiemodel om ‘de waakhondfunctie van de media te waarborgen‘