Tomás Dodds: ‘Journalisten missen basiskennis over AI’

Tomás Dodds (33) is universitair docent Journalistiek & Nieuwe Media aan de Universiteit Leiden. Daarnaast werkt de Chileense onderzoeker bij het Berkman Klein Center for Internet & Society van Harvard University. Hij doet onderzoek naar de manier waarop nieuwe technologieën en kunstmatige intelligentie (AI) het werk van journalisten beïnvloeden.

‘“AI gaat ons werk overnemen.” Die zorg leeft bij veel journalisten. Heel eerlijk: we weten niet of dat gaat gebeuren. Maar tot nu toe blijkt uit de literatuur dat kunstmatige intelligentie een minder grote invloed op de journalistiek heeft dan we in eerste instantie dachten. Bijvoorbeeld omdat media zelf besluiten AI niet overal voor in te zetten.

Het gebruik van kunstmatige intelligentie in de journalistiek is niet nieuw. Al jaren gebruiken media algoritmes om nieuws te vergaren en data te analyseren. Of om statistieken over hun lezers te verzamelen – en hen zo beter te bedienen. Wat wél nieuw is: de snelheid waarmee AI-gestuurde tools dossiers vertalen, interviews transcriberen en zelfs hele artikelen schrijven.

Gebrek aan basiskennis

Of ik me er zorgen om maak dat AI steeds meer kan? Ja en nee. Ik zie de risico’s, zoals het gevaar van nepnieuws, de ondoorzichtigheid van bronnen en discriminerende algoritmes. Maar ik zie ook kansen. AI neemt repetitieve taken uit handen en geeft snel toegang tot veel informatie. Daardoor kunnen onderzoeksjournalisten bijvoorbeeld diepgravender te werk gaan.

Wat ik wel zorgelijk vind, is dat veel journalisten basiskennis missen over kunstmatige intelligentie. Recent heb ik onderzoek gedaan naar verantwoordelijk gebruik van AI op Nederlandse nieuwsredacties. Daarvoor hebben mijn collega’s en ik redacteuren en verslaggevers geïnterviewd.

Hoe kunnen we AI nu reguleren als hoofdredacteuren zelf niet eens weten welke tools hun collega’s gebruiken?

Toen we ze vroegen of de inzet van AI belangrijk is in de journalistiek, zei bijna iedereen ‘ja’. Vroegen we vervolgens of ze een AI-gestuurde tool konden noemen waar de redactie mee werkt, dan had bijna niemand een antwoord. Bij veel media zijn er wel tech-redacteuren of programmeurs die weten hoe zo’n AI-gestuurde tool werkt. Maar die informatie wordt dus niet altijd overgedragen aan collega’s. Vaak niet eens aan hoofdredacteuren.

Kenniskloof verkleinen

Hoe kunnen we AI nu reguleren als hoofdredacteuren zelf niet eens weten welke tools hun collega’s gebruiken? Wat als er tools gebruikt worden die de privacy van gebruikers schenden? Of die zelfs illegaal zijn? Ik voorspel dat het verkleinen van die kenniskloof de komende jaren een van de grootste uitdagingen voor Nederlandse media zal zijn.

Na dit onderzoek hebben we de AI-richtlijnen van media in verschillende landen naast elkaar gelegd. Wat bleek: die waren soms bijna een-op-een van elkaar overgenomen. Waarop wij ons afvroegen: stellen redacties die richtlijnen alleen op om te laten zien dat ze goed bezig zijn? Of is er echt een debat over gevoerd op de redactie? Het eerste, vrees ik.

Mijn hoop voor 2024 is dat Nederlandse media investeren in mensen met kennis van AI. En dat die mensen hun kennis delen met de rest van de redactie – en met minder rijke media in andere landen. Ook opleidingen hebben een verantwoordelijkheid, vind ik. Samen met collega’s werk ik momenteel aan een platform met basiskennis over technologische innovaties, zoals AI, voor journalisten. Hopelijk levert dat een bijdrage.’

De voorspellers 2024

Wat staat de journalistiek in 2024 te wachten? Voor de zevende keer blikken we vooruit op een nieuw jaar. Twaalf journalisten, onderzoekers en andere mediakenners vertellen wat ze verwachten van 2024. Bekijk ze hier allemaal.