Van nieuwsschuw tot nieuwsjunkie: hoe de coronacrisis nieuwsroutines blijvend kon veranderen
Nieuws | NieuwsWakker worden in de ochtend, mobieltje pakken, nieuws lezen. Voor veel mensen is dit de dagelijkse routine. Zulke routines veranderen niet zomaar. Tenzij de normale gang van zaken plotseling verstoord wordt, bijvoorbeeld door een pandemie. Voor de wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen was de coronacrisis een uitgelezen mogelijkheid om te onderzoeken of zo’n plotselinge verstoring nieuwsroutines kan veranderen. Dat blijkt te gebeuren, vaak zonder dat de nieuwsconsument daar erg in heeft.
Nieuwsroutines ontstaan wanneer mensen steeds in dezelfde situatie in aanraking komen met nieuws. Denk aan het openen van een nieuwssite bij de eerste kop koffie op kantoor, of het luisteren van het journaal in de auto onderweg naar werk. Uit onderzoek blijkt dat mensen vasthouden aan zulke routines totdat deze situaties door een plotselinge ingrijpende verandering niet meer voorkomen. Dan kan de nieuwsconsumptie plotseling toe- of afnemen, soms zelfs van blijvende aard. Maar waarom dat precies gebeurt, is nog onduidelijk.
Daarom grepen onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen de coronapandemie aan om te onderzoeken hoe nieuwsroutines ontstaan en veranderen, vertelt hoofdonderzoeker Marcel Broersma: ‘Normaal gesproken doe je studies naar routines van mensen in een experimentele setting in een lab. Nu kon het in een real life situatie, dat was uniek.’
Aan de hand van vijf soorten nieuwsgebruikers ontdekten zij dat iemands omgeving van grote invloed was op de hoeveelheid coronanieuws die werd geconsumeerd. Opvallend, want eerder onderzoek naar nieuwsroutines zocht de oorzaak vaak bij de persoonlijke motivaties van de nieuwsconsument. En ook uitgevers kunnen nog een hoop leren, stelt Broersma: ‘Zij overschatten vaak hoe rationeel de keuzes van hun lezers zijn, nieuwsgebruik hangt veel meer samen met rituelen. Daar moeten uitgevers op leren inspelen.’
Vijf typen nieuwsgebruikers
De wetenschappers vroegen 1293 Nederlanders naar hun nieuwsgebruik tijdens de eerste coronapiek in april en mei 2020. Vervolgens verdeelden zij de respondenten in vijf typen nieuwsgebruikers. Een aantal maanden later vroegen de wetenschappers naar de veranderingen in hun nieuwsgebruik en de factoren die daarbij een rol speelden. Zo wisten de onderzoekers of de nieuwsroutines van de respondenten door de coronapandemie waren veranderd, én waarom.
1. Nieuwsmijders
Nadat het eerste stof was neergedaald stopten zij vrijwel direct met coronanieuws lezen. De meest gehoorde klacht van de ‘ontwijkers’ was de sensatiezucht van de media. Daarbij kregen zij snel het gevoel dat ze ‘alles nu wel gelezen hadden’. Het coronanieuws verveelde al snel.
2. Spijtoptanten
Deze groepen volgden het nieuws nauwlettend om stabiliteit in de eigen omgeving te creëren. Toen hun eerste zorgen waren weggenomen en de pandemie voortduurde, verdween het gevoel van urgentie. Door de negatieve ondertoon van de berichtgeving en het bijbehorende gevoel van machteloosheid besloten zij het coronanieuws voortaan te mijden.
3. Stabiele nieuwsgebruikers
Zij veranderden hun nieuwsroutine niet tijdens de coronapandemie. Vóór corona lazen zij net zoveel nieuws als tijdens de pandemie. Net als de twee voorgaande groepen refereerden zij in de interviews nauwelijks naar doden of geïnfecteerde mensen in hun omgeving.
4. Frequente nieuwsgebruikers
De grootgebruikers begonnen flink meer nieuws te lezen door de coronacrisis, en zijn dat blijven doen. Veel mensen uit deze groep werkten verplicht thuis en zagen hun sociale activiteiten flink beperkt door de maatregelen. Zij voelden zich vaker geïsoleerd en bezorgd over de mensen om hen heen. Onder vrienden ging het veel over corona.
5. Nieuwsjunkies
Na het uitbreken van de pandemie consumeerden zij meer nieuws, vanuit meer bronnen dan vóór corona. Deze mate van nieuwsgebruik is nog steeds niet afgenomen. Veel nieuwsjunkies vertelden dat zij door de crisis sterk geraakt waren in hun persoonlijke leven. Meer dan anderen waren zij bang voor infecties en zagen zij zichzelf als zeer betrokken burgers.
Hoe meer leed, hoe meer nieuws
De onderzoekers ontdekten vier indicatoren die van grote invloed zijn op het blijvende karakter van de nieuwe nieuwsroutine:
(1) Hoe meer effect de pandemie had op je dagelijks leven, hoe groter de kans was dat je toegenomen nieuwsgebruik aanhield. Dit gold vaak voor de ‘grootgebruikers’ en de ‘nieuwsjunkies’.
(2) Mensen bij wie in de omgeving veel meningen en informatie over corona werd uitgewisseld, volgden het nieuws ook nauwlettender. De nieuwsontwijkers en de stabiele nieuwsgebruikers hadden vaak weinig mensen in hun omgeving die zich zorgen maakten over het virus.
(3) Hoe meer stress een persoon ervoer door corona, hoe meer coronanieuws er werd gelezen. Bij de nieuwsontwijkers zorgde het lezen van coronanieuws juist voor stress.
(4). Hoe meer waarde iemand hecht aan de rol van de journalistiek in een democratie, hoe meer nieuws zij consumeerden. Vaak was deze groep mensen tevreden met het werk dat journalisten leverden.
Gewoontes creëren
Een stabiele leefomgeving is dus van grote invloed op je nieuwsroutine. En nog meer dan vaak werd aangenomen – in onderzoek naar nieuwsroutines – bepalen omgevingsfactoren in hoeverre dat blijvend kan veranderen. Volgens Broersma moeten uitgevers meer doen met deze kennis: ‘Zij redeneren vaak dat de lezer gewoon geïnformeerd wil zijn, of een bepaald bedrag overhebben voor journalistiek en passen daar de inhoud op aan. Wij laten zien dat rituelen en gewoontes ook heel belangrijk zijn. Als je meer lezers wil, moet je ervoor zorgen dat nieuws onderdeel wordt van de gewoontes van mensen.’
Een sociale omgeving creëren rondom je nieuws is daarbij belangrijk: ‘Kijk naar social media, die zijn gemaakt op het creëren van gewoontes. Dat kan nieuws ook doen. Bijvoorbeeld door pushmeldingen, een ander design van de app of door bepaald nieuws juist in de ochtend of in de avond te brengen. Dat zijn dingen waar uitgevers echt meer over moeten nadenken.’
Emotioneel aspect
Ook voor de wetenschap heeft het onderzoek belangrijk implicaties: ‘Onderzoekers vragen nieuwslezers vaak naar hun gevoel van burgerschap of hoe zij hun rol in de democratie zien. Sommige mensen vinden het gewoon fijn om een papieren krant vast te hebben. We moeten meer kijken naar het sociale en emotionele aspect van nieuws. Een paradigmaswitch.’
Foto: Mattias Diesel (Unsplash)