Onderzoek

GR18 in het nieuws | Smallingerland

Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek voerde onderzoek uit naar de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018. Negen gemeenten werden onderzocht, van Amsterdam tot Smallingerland, waarbij we keken naar nieuwsgebruik, nieuwsaanbod en stemgedrag. Het onderzoek geeft inzicht in de rol die lokale media spelen bij de verkiezingen, hoe lokaal nieuws wordt geconsumeerd en in hoeverre media(gebruik) van invloed is op stemgedrag. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met LJS Nieuwsmonitor, Vrije Universiteit Amsterdam en Hogeschool Windesheim.

Profiel gemeente Smallingerland

De Friese gemeente Smallingerland wordt gevormd door maar liefst veertien kernen en dertien buurtschappen, waarvan Drachten  de hoofdplaats is. Inwoners van Smallingerland stemmen voornamelijk links en christelijk. In 2014 waren PvdA, ChristenUnie, CDA en SP samen goed voor zo’n 63 procent van de stemmen. PvdA (6 zetels), ChristenUnie (5), SP (4) en D66 (2) vormden vervolgens een coalitie in de raadszaal, die 31 zetels telt.

Hun meerderheid bleef niet de hele ambtsperiode behouden. Twee leden van de SP stapten op om ieder een eigen partij te beginnen. Een van hen liet weten dat hij de coalitie in beginsel bleef steunen en ook oppositiepartij ELP (Eerste Lokale Partij) achtte het wegsturen van het college niet in het belang van de gemeente. Hierdoor haalden de vier coalitiepartijen alsnog samen de eindstreep.

De coalitie kwam in de problemen rond het verbouwdrama van cultuurpodium De Lawei. Om kosten te besparen was niet de gemeente, maar de schouwburg zelf de formele opdrachtgever. Maar door een aantal fatale missers van de schouwburg moest de gemeente 3,75 miljoen euro aan subsidie bijleggen en moest wethouder Marja Krans (ChristenUnie) het veld ruimen. Een onderzoeksrapport over de gang van zaken verschijnt pas na de verkiezingen, vermoedelijk is de coalitie daardoor een verdere afstraffing hiervoor vermoedelijk gespaard gebleven.

Een andere netelige kwestie was de koopzondag. Afgelopen december ontstond veel ophef onder ondernemers toen werd aangekondigd dat de gemeente boetes zou gaan opleggen aan winkeliers die hun zaak openden op zondag 24 december, de dag voor kerst.

  • Inwoners: 55.930
  • Gemiddeld inkomen: 21.000 (landelijk: 24.100)
  • Migratieachtergrond: 10,6%
    (waarvan 5,4% niet-westers)
  • Totaalaantal zetels: 31

Zetels in de gemeenteraad per partij

Conclusies
  • De kiezers in Smallingerland zijn sterk betrokken bij de gemeente en meer geïnteresseerd in politiek dan in de andere gemeenten.
  • Burgers in Smallingerland gebruiken de lokale media om zich te informeren over de gemeenteraadsverkiezingen. Waar de NOS leidend is voor nieuwsgebruik in het algemeen, is de Drachtster Courant de eerste keuze als het gaat om nieuws over de verkiezingen.
  • Regionale en lokale media van Smallingerland besteedden relatief heel weinig aandacht aan de grote winnaar van de verkiezingen, de Eerste Lokale Partij (ELP).
  • Het belangrijkste thema voor de kiezers in Smallingerland, de koopzondag, krijgt in de media wel enige aandacht, maar Bestuur & Democratie, Criminaliteit & Veiligheid en Verkeer & Infrastructuur zijn dominanter aanwezig in het nieuws.
  • De Eerste Lokale Partij wordt door de kiezers gezien als de partij die het beste zorg kan dragen voor een groot aantal thema’s, waaronder het belangrijkste thema, de koopzondag.
  • Facebook speelde een bescheiden rol in de campagne. Opvallend is wel de populariteit van Omrop Fryslân op Facebook.
Onderzoeksresultaten

In verhouding tot andere onderzochte gemeenten, telt Smallingerland veel mensen van middelbare leeftijd en ouderen. Van de ondervraagden is 50 procent hoogopgeleid, 30 procent middelbaar en 20 laag. Gemiddeld genomen is het opleidingsniveau iets lager dan in de overige gemeenten. Wel zijn inwoners van Smallingerland meer betrokken bij hun gemeente en meer geïnteresseerd in de politiek, iets wat terug te zien is in het hoge opkomstpercentage.

De koopzondag, vallend onder Economie & Werkgelegenheid, is het belangrijkste lokale thema voor de kiezers in Smallingerland. 25 procent van de deelnemers aan dit onderzoek noemt dit onderwerp bepalend voor hun keuze. Voor mensen die weinig tot geen nieuws lezen is dit thema van minder groot belang. Zij maken zich eerder druk om het thema Onderwijs & Wetenschap. Kiezers die ook lokaal nieuws gebruiken om zich te informeren wijken niet sterk af van de kiezers die alleen landelijk nieuws gebruiken. Zij vinden Zorg & Welzijn iets belangrijker en maken zich juist minder druk om Criminaliteit & Veiligheid.

De koopzondag, zo belangrijk voor de kiezers in Smallingerland en onderdeel van het thema Economie is in de berichtgeving niet het belangrijkste onderwerp. Dat wordt gevormd door nieuws over politieke ontwikkelingen, waaronder schandalen en het referendum. Ook voor Zorg, een ander belangrijk thema voor kiezers, is weinig aandacht.

Aandacht is er wel voor het thema Veiligheid. Ook valt het op dat er relatief veel aandacht is voor het onderwerp Verkeer in Smallingerland. Media hebben het daarbij vaak over de groeiplannen voor Lelystad Airport en de gevolgen daarvan voor het eigen vliegveld. Daarnaast gaat het veel over ongelukken. Het medium dat de meeste ruimte vrijmaakt voor dit onderwerp is de lokale website Waldnet.nl. Frieschdagblad.nl besteedde relatief de meeste aandacht aan zorg en economie.

Hoewel ELP een spectaculaire winst boekte, kreeg deze partij minder aandacht in de lokale media dan de VVD, PvdA. Dit kan ook komen doordat er landelijk nieuws doordruipt in de lokale media, maar dat maakt het contrast tussen de hoeveelheid aandacht voor de ELP en hun overwinning niet minder. Omroep Friesland besteedde op hun website de meeste aandacht aan de ELP.

Verkeer
Veiligheid
Natuur & Milieu

Economie
Zorg
Veiligheid

Hoewel ELP een spectaculaire winst boekte, kreeg deze partij minder aandacht in de lokale media dan de VVD en de PvdA. Dit kan ook worden veroorzaakt doordat er landelijk nieuws door druppelt in de lokale media, maar dat maakt het contrast tussen de hoeveelheid aandacht voor de ELP en hun overwinning niet minder. Waldnet.nl besteedde op hun website de meeste aandacht aan de ELP, maar dit bedroeg minder dan de aandacht voor de FNP. Deze partij, uiteindelijk met een zetel in de raad, krijgt veel meer aandacht in de lokale en regionale media dan de ELP. Vooral Omroep Fryslân besteedt veel aandacht aan deze partij in hun berichtgeving.

Hoewel er in de media maar weinig aandacht was voor ELP, is het mediaconsumptiepatroon van Smallingerlanders wel mede een verklaring voor hun overwinning. Als algemeen resultaat in dit onderzoek is naar voren gekomen dat voornamelijk betrokken burgers en gebruikers van lokaal nieuws op lokale partijen stemden. De inwoners van Smallingerland voldoen aan beide voorwaarden.

Ook valt op dat het CDA door gebruikers van lokaal nieuws vaker wordt gekozen dan door de andere groepen nieuwsgebruikers. De gebruikers van geen of weinig nieuws hebben vooral gestemd op de ChristenUnie en op een andere lokale partij, namelijk Smallingerlands Belang. De gebruikers van louter landelijk nieuws hebben vooral een kruisje gezet bij de VVD.

De politieke partijen in Smallingerland plaatsen weinig berichten op Facebook: 330 in totaal, gemiddeld 41,25 per partij. Dit is het laagste gemiddelde van alle onderzochte gemeenten. Niet gek, want sociale media zijn niet heel populair onder de inwoners van Smallingerland. Die geven zoals gezegd de voorkeur aan papieren media en omroep.

De ELP kreeg de meeste stemmen in de gemeente Smallingerland en eindigt ook in de top als het gaat om de hoeveelheid respons per Facebookpost. De partij ontving 5.157 stemmen, ruim tien keer zo veel als dat het Facebookvolgers heeft. Alleen Smallingerlands Belang heeft iets meer volgers. Deze partij krijgt ook gemiddeld meer likes op de berichten dan de ELP. Overigens gaat het hier om slechts kleine aantallen. Concluderen dat ELP won vanwege het succes op Facebook zou , net als in de andere gemeentes, onjuist zijn.

Voor een kleine gemeente waar sociale media niet zo populair zijn, krijgen media hier wel veel reacties vanuit het publiek. Met gemiddeld 169 likes, 66 shares en 140 comments per bericht zelfs de meeste reacties van alle onderzochte gemeenten. Nadere inspectie laat zien dat dat wordt veroorzaakt door één specifiek medium: Omrop Fryslân, met de hele provincie als publiek. Dat doet echter niks af aan de prestatie van Omrop Fryslân: geen ander onderzocht lokaal of regionaal medium krijgt gemiddeld zoveel likes (286), shares (125) en comments (265) op hun Facebookberichten. Dat een regionale omroep in absolute zin de meeste interactie heeft met het publiek, mag geen verrassing heten: in nagenoeg alle onderzochte gemeentes hebben zij op Facebook veel interactie met hun publiek.