GR18 in het nieuws | Rotterdam
Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek voerde onderzoek uit naar de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018. Negen gemeenten werden onderzocht, van Amsterdam tot Smallingerland, waarbij we keken naar nieuwsgebruik, nieuwsaanbod en stemgedrag. Het onderzoek geeft inzicht in de rol die lokale media spelen bij de verkiezingen, hoe lokaal nieuws wordt geconsumeerd en in hoeverre media(gebruik) van invloed is op stemgedrag. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met LJS Nieuwsmonitor, Vrije Universiteit Amsterdam en Hogeschool Windesheim.
De verkiezingscampagne in de Rotterdam stond dit jaar grotendeels in het teken van nieuwkomers. De PVV wilde voor het eerst zetels te kunnen bemachtigen aan de Coolsingel, en stiekem zelfs groter worden dan Leefbaar Rotterdam, dat in 2014 met 14 van de 45 zetels de grootste werd. Zetels halen lukte de PVV wel, maar de twee die de partij binnenhaalde waren bij lange na niet genoeg om Leefbaar Rotterdam van de troon te stoten. Die partij leverde weliswaar drie zetels in, maar bleef de rest een straatlengte voor.
Leefbaar kreeg op haar beurt weer steun van het Forum voor Democratie, een ander nieuw gezicht. Aan de andere kant van het spectrum debuteert DENK, dat het Rotterdamse succes bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 wist te herhalen: toen kregen ze hier 7,9 procent van de stemmen, nu 7,2 procent. Genoeg voor drie zetels.
Succes voor de nieuwkomers betekent een verdere versplintering van het politieke landschap. In 2014 was een bestuur vormen ook al niet makkelijk en sloegen uiteindelijk Leefbaar Rotterdam, D66 en CDA de handen ineen. Die coalitie levert in totaal vijf zetels in, waardoor de opgave dit jaar vermoedelijk nog moeilijker wordt.
Het college van B&W maakte zich de afgelopen hard voor een veiliger Rotterdam. En met succes: de afgelopen vijf jaar is het aantal geregistreerde misdrijven afgenomen met 23 procent. Dat de stad leefbaarder wordt, lijkt ze ook naar buiten uit te stralen: meer en meer toeristen en expats komen naar de Maasstad.
Ondanks de dalende criminaliteitscijfers, blijft veiligheid deze verkiezingen het belangrijkste thema voor Rotterdammers, zo blijkt uit het vooronderzoek. En hoewel alle partijen een veiliger Rotterdam beogen, visualiseren zij dat op een heel verschillende manier. Aan de rechterkant is men vooral voorstander van meer controle en harder straffen. Op links vinden ze juist dat het veiligheidsbeleid van de gemeente al te repressief is, en willen ze meer investeringen in preventiemaatregelen.
Rotterdammers hechten verder relatief veel waarde aan wonen. Hoewel er afgelopen jaren veel luxeappartementen en nieuwbouwwoningen zijn opgeleverd, is er onder de streep nauwelijks woonruimte bijgekomen; in andere wijken ging veel oudbouw tegen de vlakte. Over hoe Amsterdamse taferelen voorkomen kunnen worden, lopen de ideeën uiteen. Niet alleen bij partijen, maar ook bij de ondervraagde burgers in het vooronderzoek: als zij moeten aanwijzen wie de beste oplossing heeft voor dit probleem, steekt geen van de partijen er met kop en schouders bovenuit.
- Inwoners: 639.269
- Gemiddeld inkomen: 22.300 (landelijk: 24.100)
- Migratieachtergrond: 50,3%
(waarvan 37,9% niet-westers) - Totaalaantal zetels: 45
Zetels in de gemeenteraad per partij
- Gebruikers van lokaal nieuws stemden in Rotterdam iets vaker op een lokale partij dan gebruikers van landelijk nieuws. Inwoners die weinig of geen nieuws gebruiken, weken uit naar D66, Groen Links en Partij voor de Dieren.
- Regionale en lokale media besteden in Rotterdam verhoudingsgewijs de meeste aandacht binnen hun aanbod aan lokale partijen, in casu Leefbaar Rotterdam. De stad laat hiermee samen met Almere een iets ander beeld zien dan de overige onderzochte gemeenten.
- Rotterdammers die gebruik maken van regionale en lokale media kregen rondom de verkiezingen veel nieuws over criminaliteit en cultuur onder ogen. Thema’s als zorg en wonen, die voor kiezers doorslaggevend waren, kwamen minder vaak in het nieuws – al wordt hier door Vers Beton en OPEN Rotterdam verhoudingsgewijs veel aandacht aan besteed.
- Leefbaar Rotterdam wordt door gebruikers van lokaal nieuws gezien als dé partij waaraan een groot deel van de onderzochte thema’s het beste is toevertrouwd: gebruikers van lokaal nieuws associëren het aanpakken van problemen op het gebied van economie, zorg en vooral veiligheid in sterke mate met deze partij.
- Burgers die nieuws consumeren, hebben meer vertrouwen in politiek; burgers die lokaal nieuws consumeren, blijken ook meer geïnteresseerd in de lokale politiek. Rotterdammers weten regionale en lokale media in tijden van verkiezingen prima te vinden, getuige het gebruik van AD Rotterdams Dagblad, RTV Rijnmond en De Havenloods voor nieuws over de verkiezingen en de bekendheid met verkiezingsprojecten van deze media.
- Vergeleken met de landelijke verkiezingen speelde Facebook speelde een minder opvallende rol in de campagne, al lieten Facebookpagina’s van lokale partijen – die tijdens de verkiezingen hun positie in de raad wisten te bestendigen – de meeste interactie zien.
Downloads
Net als Amsterdam heeft Rotterdam relatief veel jonge bewoners: 35 procent van de ondervraagde kiezers is jonger dan 35 jaar. In tegenstelling tot de hoofdstad telt Rotterdam meer lager opgeleide kiezers die zich minder betrokken voelen bij de politiek. Dat is ook te zien in het opkomstpercentage: 46,8 procent.
Zowel Rotterdammers die lokaal nieuws gebruiken als inwoners die weinig of geen nieuws gebruiken vinden ‘Criminaliteit en Veiligheid’ in vergelijkbare mate – ongeveer een vijfde in elk van de drie groepen – het belangrijkste thema in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen. Daarnaast leggen gebruikers van lokaal nieuws in Rotterdam een iets zwaarder accent bij ‘Zorg & Welzijn’ (respectievelijk 16 en 18% binnen de groepen) dan bij de andere thema’s, terwijl gebruikers van lokaal nieuws en zij die weinig of geen nieuws tot zich nemen iets meer belang hechten aan ‘Bouw & Wonen’ (respectievelijk 16 en 17%). De thema’s ‘Kunst en Cultuur’ en ‘Minderheden en Integratie’ worden in alle drie de groepen het minst belangrijk gevonden.
Het thema Veiligheid, voor de kiezers na zorg het belangrijkste thema, is het belangrijkste thema in de berichtgeving van de Rotterdamse media. Vooral op de website van het Algemeen Dagblad is veel nieuws over Veiligheid te vinden.
In mindere mate dan in de landelijke media is in de Rotterdamse media de campagne zelf onderwerp van de berichtgeving. Wanneer het wel over de campagne ging, betrof het berichten over de hoogoplopende debatten tussen Leefbaar en DENK, of het uiteen geklapte linkse verbond met NIDA. Vooral RTV Rijnmond besteedt hier veel aandacht aan. Vooral op de website van RTV Rijnmond is hier veel over te lezen en in mindere mate ook op de site van Vers Beton.
Aan Bouw & Wonen, ook een belangrijk onderwerp voor de Rotterdammers, wordt wel de nodige aandacht besteed maar niet meer dan in de andere gemeenten. Versbeton.nl wijdt het hoogste percentage van hun berichtgeving aan dit thema, gevolgd door Openrotterdam.nl.
Rotterdam vormt samen met Almere de gemeenten waar lokale partijen het meest worden genoemd in de lokale pers. Dit komt vooral door Leefbaar dat vier jaar geleden al de grootste partij van Rotterdam werd en plaatsnam in het college. De partijen die in de verkiezingsuitslag de tweede plaats delen, zitten ook dichtbij elkaar als het gaat om media-aandacht. De meeste aandacht gaat uit naar de PvdA (13 procent), gevolgd door de VVD en D66 (beide 11 procent). GroenLinks blijft wat aandacht betreft iets achter op de andere partijen (8 procent). DENK krijgt evenveel aandacht in de Rotterdamse media als GroenLinks.
Kunst & Cultuur
Veiligheid
Economie
Veiligheid
Zorg
Bouw & Wonen
Het lokale nieuwsaanbod wordt gekenmerkt door minder nieuws over lokale partijen. In plaats hiervan wordt meer aandacht besteed aan lokale afdelingen van landelijke partijen. Samen met Almere springt Rotterdam er positief uit doordat regionale en lokale media verhoudingsgewijs de meeste aandacht binnen hun aanbod besteden aan lokale partijen. Vers Beton en AD bieden in verhouding tot de andere politieke partijen iets meer ruimte aan Leefbaar Rotterdam, terwijl De Havenloods en OPEN Rotterdam relatief gezien meer oog hebben voor NIDA en de andere lokale partijen die in Rotterdam aan de verkiezingen meededen. Tegelijkertijd konden ook de lokale afdelingen van CDA (13 procent in De Havenloods), VVD (13 procent in AD / RD) en PvdA (ca. procent bij AD / RD, OPEN Rotterdam en RTV Rijnmond) op aardig wat aandacht rekenen, meer dan bijvoorbeeld DENK en PVV.
Rotterdam vormt samen met Almere de gemeenten waar lokale partijen het meest worden genoemd in de lokale pers. Dit komt vooral door Leefbaar dat vier jaar geleden al de grootste partij van Rotterdam werd en plaatsnam in het college. De partijen die in de verkiezingsuitslag de tweede plaats delen, zitten ook dichtbij elkaar als het gaat om media-aandacht. De meeste aandacht gaat uit naar de PvdA (13 procent), gevolgd door de VVD en D66 (beide 11 procent). GroenLinks blijft wat aandacht betreft iets achter op de andere partijen (8 procent). DENK krijgt evenveel aandacht in de Rotterdamse media als GroenLinks.
Naast Leefbaar Rotterdam en NIDA doen 50 Plus, CDA en PvdA het beter onder de gebruikers van lokaal nieuws dan onder die van landelijk nieuws, voor de VVD geldt het omgekeerde. Rotterdamse kiezers die geen of weinig nieuws gebruiken, weken in verhouding vaker uit naar D66 (21 procent), Groen Links (14 procent) of Partij voor de Dieren (11 procent).
Dat in Rotterdam een lokale partij zo’n ruime overwinning boekte, is wel opmerkelijk in het licht van dit onderzoek. Gebleken is namelijk dat er met name op lokale partijen wordt gestemd door kiezers die ook lokaal nieuws volgen, maar in Rotterdam zijn er minder van dit soort kiezers. Vermoedelijk heeft Leefbaar de lokale aandacht niet zo nodig, omdat het als hoofdrolspeler in een grote stad al voldoende aandacht krijgt in de landelijke media. Zo is lijsttrekker Joost Eerdmans landelijk bekend.
Een diepere blik in de resultaten, bevestigt dit vermoeden. Lokale nieuwsvolgers stemmen relatief iets vaker op Leefbaar (32 procent) dan de kiezers die vooral landelijk nieuws volgen (29 procent). Kiezers die geen of weinig nieuws volgen stemmen aanzienlijk minder vaak op de partij van Eerdmans (18 procent). D66 is zelfs groter dan Leefbaar onder deze kiezers (21 procent). Verder valt op dat ook GroenLinks relatief veel stemmen krijgt van deze groep (14%).
In Rotterdam werd Leefbaar voor de tweede keer op rij de grootste. Hun succes is ook te zien aan hun Facebook-statistieken. Bij veel andere partijen in dit onderzoek die veel berichten plaatsen, ligt de gemiddelde hoeveelheid respons vaak laag, maar de partij van Joost Eerdmans heeft bijna de beste cijfers van de stad.
De beste cijfers zijn te vinden bij NIDA. De Facebookberichten van deze partij leven het meest onder de achterban. Hoewel NIDA haar twee zetels handhaafde, heeft het de meeste Facebookvolgers van alle Rotterdamse partijen: zo’n 12.600. Dat is net iets meer dan het aantal stemmen dat NIDA kreeg: 12.389. Het sociale netwerk lijkt daarmee een belangrijk medium voor NIDA om kiezers te bereiken. Dit beeld kwam ook naar voren in Enschede en Roermond bij een andere ‘migrantenpartij’: DENK. Opvallend genoeg zijn de Facebook-cijfers van DENK Rotterdam dan weer lager, terwijl die partij juist hier het grootste succes boekte. Mogelijk volgen deze DENK-stemmers hun partij meer via de landelijke pagina.
In tegenstelling tot de landelijke verkiezingen in 2017 is in dit onderzoek geen duidelijke aanwijzing gevonden voor een sterke rol van Facebook bij de gemeenteraadsverkiezingen. Volgersaantallen, aantallen posts en interactie met de achterban lijken in Rotterdam voor NIDA en Leefbaar te hebben bijgedragen aan winst dan wel behoud van het aantal zetels in de raad. De zetelwinst voor VVD en Groen Links laat zich in minder mate door Facebook verklaren.
Van de media in alle onderzochte gemeentes, posten die uit Rotterdam het meest op Facebook, zowel gemiddeld als in absolute zin. In twee maanden plaatsten zij in totaal 2131 berichten, gemiddeld 426,2 per medium. AD/Rotterdams Dagblad voert het lijstje aan met 773 berichten, gevolgd door De Havenloods (548) en RTV Rijnmond (507).
RTV Rijnmond heeft de meeste volgers op Facebook, wat ook goed terug te zien is in de hoeveelheid likes, shares en comments per bericht. Die hoge aantallen zijn echter niet alleen te verklaren door het hoge aantal volgers. Want hoewel het aantal volgers van de omroep ‘maar’ twee keer zo groot is als dat van AD/Rotterdams Dagblad, ligt de hoeveelheid respons van het publiek 4 á 5 keer hoger. Het lijkt er dus op dat Rijnmond heel goed weet wat de Rotterdammer graag op Facebook leest. Ook in andere gemeentes valt op dat regionale omroepen veel interactie met hun publiek hebben.
