Roozbeh Kaboly: ‘Journalisten moeten de minister controleren, niet om toestemming vragen voor een reis’

‘Er is behoefte aan langere, diepgaande verhalen. Dat zal ook in 2020 weer blijken. Tegenwoordig komen beelden uit oorlogsgebieden vooral via steeds kortere reportages op tv of sociale media bij ons terecht. Elk medium maakt er dan ook een flitsend gemonteerde online versie van dertig seconden van. Die filmpjes zijn oppervlakkig en ze lijken allemaal op elkaar. Ze raken je niet, dat kan alleen als er ook ruimte is voor stilte en spanningsopbouw. Pas als je ook de vrede laat zien, begrijp je de oorlog. Zoals Hitchcock zei: the terror is not in the bang, it’s in the anticipation of it.

Het gewone leven

Nieuws gaat over het ongewone, de uitzondering. Maar we hebben veel meer verhalen nodig die het gewone leven laten zien. Als je die niet ziet, krijg je een vertekend beeld. Ook in een oorlogsgebied gaat het leven door, worden mensen verliefd of maken ruzie. Juist als je het Midden-Oosten wilt begrijpen, moet je het dagelijkse leven zien, langzame verhalen, die niet nieuwswaardig zijn. Dan zie je pas waarom er gevochten wordt, wat de achtergronden zijn van de oorlogen. Anders lijken ze allemaal op elkaar.

We hebben verhalen nodig die het gewone leven in een oorlogsgebied laten zien. Dan pas snap je waarom er gevochten wordt

Als je kijkt hoe goed zo’n VPRO-reisserie met Ruben Terlou wordt bekeken, dan zie je dat er een enorme behoefte is aan dit soort slow journalism: met zorg gemaakte verhalen. Ondanks mijn zorgen over bezuinigingen ben ik ervan overtuigd dat zulke verhalen ook in 2020 gemaakt kunnen worden, gewoon omdat de kijker behoefte heeft aan goede, niet commerciële televisie. Als er niet in de buitenlandberichtgeving geïnvesteerd wordt, krijgen we nog meer eenheidsworst. Dan gaan mensen zeggen: ‘waar hebben we de publieke omroep dan nog voor nodig, we kunnen nog wel meer bezuinigen.’ Dan wordt het een vicieuze cirkel.

Voorbereid zijn

Het is belangrijk dat er verhalen worden gemaakt vanuit andere perspectieven. Daarvoor heb je redacteuren nodig die andere talen spreken: Arabisch, Perzisch, Chinees, Russisch, noem maar op. Anders baseren alle buitenlandjournalisten zich op dezelfde westerse bronnen, zoals de New York Times. Dat geldt ook voor correspondenten die tegelijkertijd Noord-Afrika en het Midden-Oosten moeten verslaan, je kunt niet vanaf een dak in Istanbul duiden wat er in Teheran of Gaza gebeurt als je daar geen correspondenten hebt. Er moet budget zijn om in talen en specialismes te investeren. Wij kunnen het buitenland wel vergeten, maar het buitenland vergeet ons niet. IS heeft veel journalisten verrast. Maar als journalist wil je de eerste zijn, het is gevaarlijk om je te laten verrassen.

Gevaarlijk werk

Verslag doen uit conflictgebieden is gevaarlijk, dus moet de overheid journalisten beschermen, in plaats van ze toestemming te laten vragen om af te reizen naar bepaalde ‘terroristische’ landen, zoals minister Grapperhaus wil. Journalisten zijn er om de minister te controleren en scherp te houden, niet om hem toestemming te vragen.
Daarom zijn ook de ruime mogelijkheden van de geheime diensten om af te luisteren zo verontrustend. Ik maak me er zorgen over dat veel journalisten die dit risicovolle werk doen, naar gevaarlijke plekken reizen en kwetsbare netwerken hebben, ook afgeluisterd worden. Dat kan ertoe leiden dat je als journalist bepaalde onderwerpen gaat vermijden, of niet meer naar bepaalde landen afreist. Dat kan leiden tot zelfcensuur. Dat zou de politiek niet moeten willen. De vrije pers is heilig, daar kom je niet aan. ik hoop dat de politiek dat in 2020 gaat inzien.’

Alle voorspellers

Hoe ziet de journalistiek van 2020 eruit? Voor de derde keer blikken we vooruit op een nieuw jaar. 20 journalisten, developers, onderzoekers en andere mediakenners vertellen wat ze verwachten én hopen dat 2020 gaat brengen. Dit zijn alle voorspellers.

Illustratie: XF&M