Op deze dossierpagina vind je informatie over samenwerking binnen onderzoeksjournalistiek. Onderzoeksjournalisten werken steeds vaker samen om tegels te lichten. Loop jij rond met een idee voor een gezamenlijk onderzoeksproject of wil je de mogelijkheden voor jouw organisatie verkennen? Bekijk op deze pagina praktische tips, laat je inspireren door verhalen van andere organisaties en bekijk ons programma-aanbod.
Introductie
Samenwerking tussen onderzoeksjournalisten maakt het mogelijk om complexe en belangrijke verhalen te vertellen die anders niet verteld zouden kunnen worden.
Door de krachten te bundelen hebben journalisten meer middelen, expertise en toegang tot informatie. Dit kan leiden tot diepgaandere en nauwkeurigere verslaggeving. Ook kunnen journalisten hun bereik vergroten en meer publieke aandacht genereren voor de kwesties die ze onderzoeken. Tegelijkertijd onderschat men vaak hoe complex en tijdrovend samenwerken kan zijn en wat voor extra expertise het van journalisten vraagt.
Internationaal wordt er in toenemende mate op grote schaal samengewerkt, met lichtende voorbeelden als de Panama Papers. Ook binnen Nederland werken onderzoeksjournalisten steeds vaker met elkaar samen. Ontwikkelingen op datajournalistiek gebied jagen dit soort samenwerkingen verder aan. Recente voorbeelden zijn bijvoorbeeld: onderzoek naar de opvang van alleenstaande minderjarige asielzoekers door de onderzoeksredactie van Brabants Dagblad, BN De Stem en Eindhovens Dagblad met Lost in Europe en onderzoek naar een algoritme voor de opsporing van bijstandsfraude door Vers Beton, OPEN Rotterdam en Lighthouse Reports.
Lessen
Wat maakt een onderzoekjournalistieke samenwerking succesvol? Binnen het programma ‘Samenwerking’ richten we ons op het ontstaan en intensiveren van samenwerking binnen de onderzoeksjournalistiek, op regionaal en lokaal niveau. De regeling is op dit moment gesloten en wordt opnieuw vormgegeven, maar deelnemende organisaties deelden wel een aantal belangrijke lessen:
(V)erken de verschillen: Iedere redactie heeft een eigen werkwijze. Zeker wanneer het verschillende uitingen (print, audio/video, online) betreft. Iedere werkwijze brengt een eigen ritme met zich mee. Spreek vooraf onderlinge verwachtingen naar elkaar uit en spreek af hoe jullie hier tijdens de samenwerking mee omgaan. Het is bij aanvang belangrijk verschillen in elkaars redactiecultuur te leren kennen. Een startbijeenkomst waar je elkaar in het echt spreekt en ziet, kan daarbij helpen.
Zet de afspraken op papier: in een projectplan inclusief evaluatiemomenten. Bedenk van tevoren welke teamleden hierbij betrokken kunnen worden. Zorg voor een team waarbinnen een heldere rolverdeling is afgesproken.
Vul elkaar aan: Een samenwerking werkt goed wanneer partner(s) ieder iets eigens inbrengen, zoals kennis, ervaring, een netwerk, landelijk podium of lokale affiniteit. Houd ook elkaars publiek in gedachten: Bedenk vooraf hoe je de resultaten het beste (lokaal) kunt vertalen.
Bouw aan wederzijds vertrouwen: werk met een open vizier en communiceer transparant. Elkaar vast blijven houden, ook onder moeilijke omstandigheden, draagt enorm bij aan de toekomstbestendigheid van de samenwerking. Elkaar feliciteren of het samen vieren van behaalde successen klinkt misschien krampachtig, maar draagt bij aan de teamgeest van de samenwerking.
Stel een coördinator aan: Korte lijnen en flexibiliteit zijn belangrijk, maar zeker bij een veelkoppige samenwerking loont het een coördinator te benoemen. Spreek bij aanvang van het onderzoeksproces af in welke fase de partners invloed kunnen uitoefenen en stem de onderzoeksfasen met elkaar af, zodat de partners niet op elkaar hoeven te wachten. Duidelijke afspraken over aansturing zorgen voor energie en vertrouwen in het team.
Bekijk ook
Wil je je verder verdiepen in dit thema? Bekijk dan ook eens deze websites en evenementen:
Hostwriter is een non-profitorganisatie die zich bezighoudt met het het bevorderen van samenwerking tussen journalisten over grenzen heen. Zij publiceerden twee gidsen met praktische tips voor samenwerking en het cultiveren van de juiste mindset. Ook het International Journalists’ network biedt een overzichtelijke checklist.
Op zoek naar een netwerk om mogelijke samenwerkingspartners te ontmoeten? Bekijk bijvoorbeeld de activiteiten van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ). Jaarlijks terugkerende evenementen zijn daarnaast onder andere Dataharvest en de Global Investigative Journalism Conference.
Meer de diepte in? Het Reuters Institute for the Study of Journalism bracht in 2018 nieuwe vormen van samenwerking binnen de onderzoeksjournalistiek in kaart. Of bekijk bijvoorbeeld het onderzoek van mediawetenschapper Maria Konow-Lund (2020) naar de manier waarop routines en rollen binnen onderzoeksjournalistieke samenwerkingen tot stand komen. Ben je specifiek benieuwd naar hoe samenwerking met organisaties over (lands)grenzen heen eruit kan zien, bekijk dan de leeslijst die Arena for Journalism in Europe heeft samengesteld.