Frank Westerman: ‘Verslaggeven begint nog altijd bij verwondering’
Nieuws | De VoorspellersFrank Westerman (60) is schrijver en journalist. Hij brak door met het boek De graanrepubliek, waarin hij aan de hand van de opkomst en ondergang van Groninger graanbaronnen de sociaal-politieke geschiedenis van de twintigste eeuw schetste. Dit jaar verscheen Zeven dieren bijten terug.
‘Inmiddels is ChatGPT twee jaar beschikbaar en dat heeft al flink wat rimpelingen teweeggebracht. De vraag is of het metershoge golven zullen worden, maar dat het doorwerkt, is evident. Binnen DPG hebben ze nu ChatDPG. Op basis van een klein nieuwsberichtje kan zo’n model in 20 seconden een achtergrondbericht van 700 woorden maken. Even langs de virtuele eindredacteur en de ‘koppenkoning’ en als het goed is, ga je zelf nog even factchecken, maar dan ben je klaar.
Achter de feiten aan
Enerzijds denk ik dan: de waarde van journalisten neemt alleen maar toe. Wij zijn de poortwachters, de filters, de duiders. Dat blijven mensen. Maar het gevaar is dat journalisten steeds verder achter de feiten aanhollen. Buiten adem, omdat we het niet meer kunnen bijhouden: het wegpoetsen van onzin en het vervagen van de grens tussen feit en verzinsel. In de toekomst gaan deze large language models zich ook steeds meer voeden met eigen maaksels – of moet ik zeggen: braaksels? Dan raken we nog verder van huis. Ik zou die AI-modellen wel op een dieet willen zetten: dat wij kunnen bepalen wat ze wel en niet krijgen als ze getraind worden.
In een door AI gedomineerde samenleving dreigen je journalistieke vaardigheden schaars te worden
In eerste instantie sta ik vaak versteld van de gevatheid en vindingrijkheid van ChatGPT. Ik vroeg het om een toevoeging bij mijn boek De graanrepubliek te schrijven, over hoe de regio Oost-Groningen er in de toekomst uit zou zien. Ik kreeg zomaar een titel. De Groene Revolutie. Nou, niet slecht. En dan: “Het is het jaar 2048. Landbouwgronden zijn niet langer beperkt tot open velden. Overal zien we verticale boerderijen, gestapelde lagen van gewassen die gedijen onder kunstmatig zonlicht. Drones voeren precisie-landbouw uit en zorgen voor optimale toediening van water en meststoffen.” Waar haalt-ie het vandaan?
Toch denk ik niet dat we gaan ‘verliezen’. Verslaggeving begint bij verwondering. ‘Moet je horen!’ Verslaggeven is een mooi woord: je geeft iets. Je bent ergens geweest, je hebt iets meegemaakt, gehoord of gelezen. De reportage, de reconstructie, het portret, het interview, meelopen met de laatste werkdag van de afzwaaiende commissaris van de Koning; als verslaggever probeer je over te brengen hoe het ergens was aan iemand die er niet was. Dat is in mijn ogen vrij onaantastbaar.
Weerbarstige werkelijkheid
AI-modellen slaan die verbeelding plat. De werkelijkheid blijkt vaak gewoon te weerbarstig voor haastwerk, te ongepolijst. Wat ChatGPT probeert is gladstrijken. Uiteindelijk zijn de teksten vaak veel te voorspelbaar, te vlak, te braaf en te mainstream. Wat ik kreeg was een soort voorgeprogrammeerd toekomstbeeld van Oost-Groningen, een Hollywood-scriptje. De werkelijkheid wringt en schuurt.
Mijn voorspelling is dat large language models zich in de vezels van de maatschappij gaan nestelen. Krijgen ze ons in de greep? Waarschijnlijk wel. Maar wat wij journalisten kunnen doen is ons blijven onderscheiden. Dat is misschien meer een opdracht dan een voorspelling. Blijf je met creativiteit en verwondering onderscheiden. In een door AI gedomineerde samenleving dreigen je journalistieke vaardigheden schaars te worden. Dat verhoogt niet alleen je waarde, het biedt ook kansen om je niet van het bord te laten spelen.’
Portret: Niek van Ooijen
De voorspellers 2025
Wat staat de journalistiek te wachten? Voor de achtste keer blikken we vooruit op een nieuw jaar. Twaalf journalisten en andere mediakenners vertellen wat ze van 2025 verwachten. Bekijk ze allemaal.
Over de auteur
