Freelancers missen werk én saamhorigheid: moeten ze zich meer verenigen?
Nieuws | Op de werkvloerToen de crisis uitbrak, nam de NVJ meteen haar verantwoordelijkheid serieus. De journalistenvereniging lanceerde naast een uitgebreide database met praktische vragen en online cursussen al op 15 maart een meldpunt voor corona-annuleringen. In ruim 460 meldingen werd meer dan 2,3 miljoen euro schade gerapporteerd.
Rosa García López, secretaris freelance en fotojournalisten bij de NVJ: ‘Door dat meldpunt konden we uitvinden waar de knelpunten zaten in de generieke maatregelen, waardoor sommige freelancers niet in aanmerking kwamen voor de overheidssteun, en hebben we dit bij het ministerie van OCW aangekaart. Sommige punten zijn opgelost, met andere zijn we nog bezig.’
Voor mensen die aan de kant worden geschoven, is het fijn als wij zeggen: jij bent niet gek, zíj zijn gek
Niet alle journalisten zitten in de knel. Vooral sportjournalisten, rechtbankverslaggevers en recensenten van cultuur en evenementen zijn hard geraakt. Voor sommige freelancers is maatwerk nodig, anderen hebben behoefte aan morele steun, vertelt García López. ‘We bellen veel van de melders en dan horen we dat ze het fijn vinden dat we een luisterend oor bieden. Dat was altijd al de taak van de NVJ, maar is nu nog belangrijker geworden. Mensen die zomaar aan de kant worden geschoven beginnen aan zichzelf te twijfelen en dan is het fijn als wij zeggen: nee, jij bent niet gek, zíj zijn gek.’
Behoefte aan advies
In crisistijd wordt duidelijk wat het gebrek aan een vaste werkgever en redactie voor zzp’ers betekent. Naast financiële zekerheid missen ze ook advies en saamhorigheid. Dat merkt ook een organisatie als De Coöperatie. Het aantal leden is licht gestegen en bestaande leden maken meer gebruik maken van de praktische adviezen die de organisatie geeft. Daarom heeft De Coöperatie haar werkzaamheden geïntensiveerd, vertelt mede-oprichter Jan-Jaap Heij: ‘Mensen hebben vooral behoefte aan informatie over praktische zaken. We helpen nu bijvoorbeeld met het aanvragen van fondsen. Daar is in deze periode veel meer behoefte aan.’
Ook over het donatiemodel dat Heij voor zijn platform Reporters Online ontwikkelde, geeft De Coöperatie nu meer advies. ‘We krijgen veel aanvragen voor websites waar lezers voor verhalen kunnen doneren en we geven tips hoe je dat kunt aanpakken, welke verhalen zich ervoor lenen.’
Als er iets is waar freelancers nu behoefte aan hebben, zijn het opdrachten. Daar kan Heij hen niet aan helpen. ‘Onze leden mogen gebruik maken van de opdrachtendatabase van de NVJ, maar ik geef toe, daar staat niet al te veel op.’
… en aan opdrachten
Een platform dat wilde zorgen voor meer opdrachten is de Verhalenmarkt. In 2017 lanceerden journalisten Sander Heijne en Jaïr Ferwerda dit digitale marktplein waar freelancers verhalen konden pitchen en opdrachtgevers geschikte freelancers konden zoeken. Het leek een gat in de markt, maar intussen is het al een tijdje stil rondom het platform.
‘Het is helaas niet gelukt om het verschil te maken,’ zegt Heijne. ‘Er werd wel veel gepitcht, daar was grote behoefte aan, maar andersom bleek het lastiger. Redacties maakten weinig gebruik van de mogelijkheid om bij ons freelancers te zoeken. Ze werken graag met vaste mensen, dus als zij iemand via ons hadden gevonden, dan verliep dat contact daarna rechtstreeks.’ Goed voor de freelancer in kwestie, minder goed voor de Verhalenmarkt: nadat het contact was gelegd hadden redactie en journalist het platform niet meer nodig. Daardoor bleek het lastig om de site rendabel te maken.
Freelancers als collectief
De Verhalenmarkt was bovendien gericht op de freelancer als individu. Geen saamhorigheid, maar elkaar beconcurreren met de beste verhaalideeën. Heijne denkt dat de tijd rijp is om dit anders aan te pakken. Zijn nieuw bedrijf, Pop Up Press, richt zich op freelancers als groep. Dat draait sinds vorig jaar behoorlijk. ‘Het gaat om het collectief aannemen van klussen. Wij leggen contact met opdrachtgevers, onderhandelen over de artikelen en de tarieven en zoeken daar dan de geschikte freelancers bij.’
Niet onbelangrijk: het gaat tot nu toe vooral om opdrachtgevers van buiten de journalistiek. Bedrijven of organisaties met een (deels) maatschappelijke missie zoals FNV of de Rabobank die wél bereid zijn redelijke tarieven te betalen. Want pas als freelancers genoeg verdienen, zijn ze onafhankelijk en daarmee ook vrijer om hogere tarieven te eisen bij andere opdrachtgevers, denkt Heijne.
Het is de hoogste tijd dat freelancers weigeren nog langer stukjes voor 40 cent of minder per woord te tikken
De crisis laat zien hoe kwetsbaar freelancers zijn. Niet alleen door de vrijblijvendheid van sommige werkafspraken, maar ook doordat er geen gezamenlijke tariefafspraken zijn. Heijne: ‘Het is de hoogste tijd dat freelancers samen een vuist maken en weigeren nog langer stukjes voor 40 cent of minder per woord te tikken.’ Zijn bedrijf ziet hij als eerste stap. Een volgende stap zou een medium in de vorm van een coöperatie kunnen zijn. ‘Als journalisten en lezers zelf eigenaar zijn van het medium, kunnen ze ook bepalen waar het geld aan uit wordt gegeven.’
Betere tarieven
Ook Pop Up Press is geraakt door de crisis. Verhalen over evenementen en congressen gaan niet door, waardoor Heijne freelancers moest teleurstellen. Juist daarom vindt hij het nu tijd na te denken hoe het ook anders kan. ‘De journalistiek is als cruciaal beroep bestempeld. En we kunnen wel zeggen: hoe crucialer het beroep, hoe minder de sector heeft geprofiteerd van de economische groei van de afgelopen jaren. Dat geldt zeker ook voor freelance journalisten. Dat is een discussie die we juist nu moeten gaan voeren.’
Dat denkt ook García López: ‘Een dag nadat de lockdown werd afgekondigd zouden we een landelijke campagne starten om op te komen voor betere freelancetarieven. Dat blijft toch het belangrijkste doel. De campagne is nu even stilgezet, maar we zijn wel achter de schermen aan het nadenken over wanneer we gaan beginnen.’ Ze denkt dat freelancers juist nu één stem nodig hebben om zich gezamenlijk sterk te maken voor betere tarieven. ‘We zijn nu bezig om te zorgen dat iedereen overleeft, de moeilijke tijd te overbruggen en de wonden te inventariseren om dan sterker dan ooit te kunnen vechten.’
Foto: Hanny Naibaho