Jan Dirk van der Burg: ‘Fotografen moeten zichzelf heruitvinden’

Jan Dirk van der Burg (44) is fotograaf. Hij was vier jaar lang Fotograaf des Vaderlands. Elke zaterdag verschijnt zijn beeldcolumn Heerlijk Genieten in Volkskrant Magazine.

‘Ik hoop dat fotografen in 2023 stoppen met klagen. Dat zou een hele revolutie kunnen ontketenen. Sinds ik 25 jaar geleden als stagiair begon bij het Parool wordt er al geklaagd over de lage tarieven en die worden nooit beter. We hebben met DPG Media en Mediahuis eigenlijk maar twee grote uitgevers. Die bepalen het prijspeil en dat is net hoog genoeg om er als fotograaf niet dood van te gaan. De dag dat de bazen van DPG en Mediahuis bedenken: ‘laten we de makers eens goed betalen’, die gaat niet komen.

Tegelijkertijd is er nog nooit zoveel interesse geweest voor beeld. Het zijn in potentie gouden tijden voor beeldmakers, maar als ze daar ook financiële waardering voor willen, moeten ze er zelf iets aan doen. We hebben de kranten nog wel nodig, maar we kunnen ze beter zien als een soort expositieruimte: voor het bereik en als een soort kwaliteitskeurmerk. Mensen geloven dat je goed bent als je in de krant staat.

Fotografen moeten zichzelf heruitvinden. Zelf ben ik bijvoorbeeld wel fotograaf, maar ik verdien meer geld met praten over fotografie dan met foto’s maken. Fotografen hebben nog nooit zoveel kansen gehad om een geïnteresseerd publiek te bereiken, maar dan moeten ze zichzelf wel durven verkopen.

Eigen smoel

We moeten trouwens ophouden met die talloze fotografie-opleidingen. Ze leiden een heleboel best goede fotografen op, die vervolgens nergens aan de bak komen. Dus worden ze maar docent en leiden nog meer fotografen op. Het is een soort piramidespel geworden. In plaats daarvan zouden jonge fotografen meteen vanaf het begin moeten leren om ook een verdienmodel te bedenken. Dat doe je door jezelf een eigen smoel te geven. Te zorgen dat je een niche vindt waar minder concurrentie is, zowel inhoudelijk als qua stijl.

Ook bij kranten is het kwartje gevallen: als beeld geen reflectie is van wat we in de samenleving zien, dan hebben we een probleem

Daar hoort ook bij dat je als maker op de voorgrond treedt. Het is juist heel goed om te vertellen wat je werk zo bijzonder maakt. Dat voelt voor veel fotografen tegennatuurlijk. Ze willen het beeld laten spreken, maar er is niets mis met jezelf positioneren als merk. BN’ers als Humberto Tan, die ook fotografeert, doen dat wel. Daar kunnen fotografen veel van leren. Niet qua fotografie, maar hoe je jezelf neerzet en je unique selling point presenteert aan een breed publiek.

Diverser

Een positieve ontwikkeling is dat fotografen niet meer de hele wereld rond worden gestuurd. Voor een onderwerp in Kaapstad vragen media tegenwoordig bijvoorbeeld een Zuid-Afrikaanse fotograaf, die het onderwerp veel beter kent. Dat is goed voor de diversiteit, want die discussie speelt in de fotografie natuurlijk ook. Fotomusea zijn er bijvoorbeeld erg mee bezig en beginnen fotografen met diverse achtergronden te exposeren. Maar ook bij kranten is het kwartje gevallen: als het beeld geen reflectie is van wat we in de samenleving zien, dan hebben we een groot probleem. Beeldredacties zijn nog veelal wit en het is lastig om redacteuren van kleur te vinden voor leidinggevende posities. Maar misschien moet je dan een keer voor iemand gaan die nog niet helemaal de juiste ervaring heeft voor de functie. Er zal wel ergens een keer een schip stranden, maar dat is dan maar nodig om iets te veranderen.’

Illustratie: Gijs Kast 

De voorspellers 2023

Wat staat de journalistiek in 2023 te wachten? Voor de zesde keer blikken we vooruit op een nieuw jaar. Twaalf journalisten, onderzoekers en andere mediakenners vertellen wat ze verwachten én hopen dat 2023 gaat brengen. Bekijk ze hier allemaal.