Folkert Jensma: ‘Journalisten dreigen weg te waaien’

Folkert Jensma (66) is juridisch redacteur en oud-hoofdredacteur van NRC. In november 2023 trad hij aan als voorzitter van de NVJ, na drie jaar vice-voorzitterschap. Namens de vakbond zet hij zich in voor een eerlijke betaling van journalisten, in het bijzonder van freelancers.  

‘Freelancers hebben de afgelopen jaren een veel grotere betekenis voor het journalistieke product gekregen. Het vak vraagt nu veel meer deskundigheden dan schrijven. Er zijn podcastmakers bij gekomen, datajournalisten, beeldredacteuren. En niet te vergeten de mensen die, sinds we digital-first werken, lange dagen maken op 24-uurs-nieuwsdiensten. Sommige van die diensten bestaan voor driekwart uit freelancers.

Integriteit

Al die mensen moet je goed betalen. Dat gebeurt nu niet. En bied je freelancers een laag tarief, dan moeten ze elders veel hogere tarieven vragen, voor niet-journalistiek werk. Dat holt de journalistiek uit. Laat je bijvoorbeeld een groot onderzoeksstuk of een podcast maken door freelancers die ook voor commerciële opdrachtgevers werken, dan kunnen lezers hun portefeuilles onder de loep nemen en op social media de vraag opwerpen: is diegene nog wel een journalist? In die positie moet je als uitgever en als redactie niet willen komen, want zo tast je de integriteit van je eigen product aan. Uitgevers zien dat waarschijnlijk onvoldoende. Ze denken: als de markt ons een laag tarief toestaat, dan gaat de kruik te water totdat-ie barst.

Als je de hoofdredacteur niet in je directie hoeft te hebben, zou het beter zijn om dat niet te doen. Dat inzicht wens ik iedereen toe

Of ik optimistisch ben over de Cao-onderhandelingen voor komend jaar? Ik heb er een hard hoofd in. We proberen iets recht te trekken dat in decennia is scheefgegroeid. DPG en Mediahuis zijn pas met concessies gekomen nadat we anderhalf jaar hebben gebedeld om compensatie, en de toon waarop dat ging was geërgerd. Die ergernis zat ‘m erin dat we wilden inbreken in een lopende Cao, wat in heel veel andere sectoren ook is gebeurd. Uitgevers vonden dat eigenlijk not done.

En de hoofdredacteuren? Die zitten in de knel. Veel meer dan – nu ga ik drie gevreesde woorden spreken – in mijn tijd. Ze maken nu meestal deel uit van de directie, en ik vraag me af hoe houdbaar die positie is. Want het leidt tot spanning op redacties: is de hoofdredacteur wel de man of vrouw die ons beschermt als het erom spant? En het is voor een hoofdredacteur die ook directielid is moeilijk om de integriteit, onafhankelijkheid en het ethisch gehalte van zijn krant te verdedigen. Hij gaat immers óók over de financiële belangen. De lezer proeft dat ook. Dus als je de hoofdredacteur echt niet in je directie hoeft te hebben, zou het misschien beter zijn om dat niet te doen. Dat is een inzicht dat ik iedereen voor komend jaar toewens.

Wegwaaien

Waar we in 2024 ook veel aandacht aan zouden moeten geven, is de meerwaarde van journalisten. De burger wordt van alle kanten overstroomd met informatie, die komt overal en nergens vandaan. Lang niet alleen van journalisten. En dan komen wij tussendoor met zo’n spandoek: we hebben meer geld nodig. Dan is de vraag: waarom? Wat voegen wij toe? We hebben bij de NVJ geprobeerd om de ethische code voor de journalistiek, zoals opgesteld in het Handvest voor Ethiek in de Journalistiek van de International Federation of Journalists, in tien korte zinnetjes te vatten. Ik hoop dat alle journalisten die gaan delen. Het moet, want we dreigen weg te waaien.’

De NVJ Code

Een journalist:

Zoekt de waarheid op basis van feiten
Is onafhankelijk
Doet evenwichtig verslag
Werkt transparant
Beschermt bronnen
Corrigeert fouten
Maakt onderscheid tussen feiten en meningen
Respecteert de privacy, tenzij er een publiek belang is
Zet niet aan tot haat, discriminatie en racisme
Maakt zich niet schuldig aan plagiaat, smaad en laster

Dit interview vond plaats tijdens de Cao-onderhandelingen.

De voorspellers 2024

Wat staat de journalistiek in 2024 te wachten? Voor de zevende keer blikken we vooruit op een nieuw jaar. Twaalf journalisten, onderzoekers en andere mediakenners vertellen wat ze verwachten van 2024. Bekijk ze hier allemaal.